|
بررسی جایگاه و سهم ادبای گرگان در ادبیات عرب در فاصله زمانی اوایل قرن دوّم تا نیمه قرن هفتم هجری
بررسی جایگاه و سهم ادبای گرگان در ادبیات عرب در فاصله زمانی اوایل قرن دوّم تا نیمه قرن هفتم هجری
|
|
| دسته بندی | زبان و ادبیات فارسی |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 98 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 100 |
فهرست مطالب
بررسی جایگاه و سهم ادبای گرگان در ادبیات عرب در فاصله زمانی اوایل قرن دوّم تا نیمه قرن هفتم هجری
- اهمیت تحقیق
موضوع این پایان نامه همان گونه که از اسمش پیداست بررسی جایگاه و سهم ادبای گرگان در ادبیات عرب آن هم در فاصله زمانی اوایل قرن دوّم تا نیمه قرن هفتم هجری می باشد. زبان عربی زبان اسلام و قرآن است و در دوره عباسی بیشتر به عنوان زبان تألیف معروف بوده است یعنی آثاری را که علما برجای می گذاشتند به زبان عربی بود و حتی غالب این تألیفات نیز شامل علوم عربی همانند صرف، نحو، بلاغت، لغت، قرائت، و علوم دینی همچون تفسیر، حدیث، فقه، کلام و ... بود. البته زبان ادبای گرگان در عصر عباسی فارسی بوده است لیکن تأثیر زبان عربی و فارسی بطور متقابل بررسی می شود. در بستر ارتباط چند جانبه دینی، سیاسی، ادبی، علمی، فرهنگی و اجتماعی ادبای گرگان با ادبای عرب و عربی دانان واژگان فراوانی میان این دو زبان متبادل شده است که بیشتر به اصطلاحات نظامی، دیوانی (اداری)، حکومتی و مالی محدود می شود و نیز برخی از عادات، رسوم و فرهنگ ادبای این دو زبان نیز بطور دوجانبه جابجا و منتقل شده است. بدلیل گستردگی حوزه فعالیت ادبای گرگان و نیز تعداد بسیار زیاد ایشان، این تحقیق اهمیت می یابد. این مهم است که بدانیم در کشوری که زبان فارسی عموماً رایج است، ادبای یک منطقه خاص به چه میزان در ترویج، تکوین و تکمیل ادبیات عرب سهیم بوده اند. مهمتر اینکه وقتی می بینیم این ادبا و دانشمندان در زمینه های غیرادبی شامل فقه، تفسیر، کلام، منطق و سایر علوم نیز مطالبی نگاشته اند و همین مطلب نیز علاقمندی دوجانبه را میان ایشان و آنان که در عربی و ادبیات آن دستی دارند، می افزاید، به طور طبیعی اهمیت این تحقیق آشکارتر می شود.
1-2- ضرورت تحقیق و پیشینه آن
وقتی مشاهده می کنیم که زبان عربی در دوره عباسی زبان اداری و سیاسی بوده است و غالباً پادشاهان و حکما و رجال دولتی آن را نیک می دانستند، مشخص می شود که عربی در ارتباطات ایشان با ممالک غیرعرب نیز بکار می رفته است و چون تاکنون درخصوص تأثیر ادبای گرگان که یکی از مهمترین نقاط غیرعربی است که در آن زبان و ادبیات عرب تقریباً در همه جا و آن هم به شکل فراگیر رایج بوده است، در زبان و ادبیات عرب بحثی نشده است، این تحقیق ضرورت می یابد امّا از آنجایی که تاریخ این مسأله طولانی است، یکی از دورانهای مشخص (دوره عباسی) مدنظر قرار گرفته و پیرامون آن بررسی و تحقیق شده است. در لابلای کتب ادبی و تاریخی نیز کمتر به مضمون این تحقیق و یا مضامین مشابه برمی خوریم که خود جای خالی چنین کاری را نشان می دهد و از ضرورت آن پرده برمی دارد.البته ناگفته نماند که در کتب و منابع معتبر بسیاری نظیر وفیات الاعیان ابن خلکان ، معجم الادباء یاقوت حموی و غیر اینها بحث از رجال ، علما و ادبای گرگان به میان آمده و در شرح احوال، آثار وافکار آنان مطالبی نگاشته شده است لیکن به طور مشخص وبه صورت یکجا و ویژه ، راجع به نقش وسهمی که درادبیات عرب داشته اند کار چشمگیری انجام نشده که تحقیق حاضر به دنبال رفع این خلاء می باشد .
1-3- روش تحقیق
در این تحقیق سعی شده است از حداکثر امکانات و روشها جهت پی بردن به کنه موضوع و رعایت دقت در نگاشتن مطالب استفاده شود. امّا به طور مشخص از روش تحقیق کتابخانه ای استفاده شده است. بنابر صلاحدید استاد محترم راهنما قرار بر این شد که پس از مطالعه آثار مربوط و کتب تاریخی و ادبی که به این موضوع ارتباط دارد و استخراج مطالب اولیه، آن مطالب در قالب چندین فصل منظم شده و پس از پروراندن موضوع و بحث درباره آن در طی فصول پایان نامه نتیجه منطقی را که عائد می گردد، به عنوان خاتمه مباحث بیاوریم که البته اینگونه هم شد. در این تحقیق سعی شده است حتی المقدور بر اساس معجم الادباء یاقوت حموی ، وفیات الاعیان ابن خلکان ، چندین دایره المعارف مرتبط و تاریخ ادبیات شادروان دکتر صفا مطالب استخراج و منظم گردد که البته در تکمیل و بازبینی مطالب، از سایر منابع نیز استفاده شده است. برای جمع آوری منابع و مآخذ بیشتر و بهتر که نهایتاً شمار آنها به حدود یکصد جلد کتاب می رسد، به کتابخانه های معتبر تهران، خراسان (آستان قدس رضوی)، گرگان و برخی جاهای دیگر مراجعه شد که حاصل آن بدست آوردن انبوهی از اطلاعات در زمینه های گوناگون در باره مردم گرگان، موقعیت جغرافیایی و طبیعی آن، و اوضاع گوناگون پیشینیان این منطقه می باشد.
1-4- هدف تحقیق
هدف از انجام مراحل این تحقیق همانگونه که از نامش پیداست، بدست آوردن میزان سهم و جایگاه ادبای گرگان در ادبیات عرب در دورة عباسی حد فاصل سالهای 132 الی 656 هجری قمری می باشد، اینکه دهها و بلکه صدها ادیب و عالم چیره دست در منطقه گرگان وجود دارد و اتفاقاً اسامی آنها به صورت عربی بر آنان نهاده شده است در حالی که منطقه فارسی نشین می باشد، مطلبی است که پیدا کردن چرایی آن، هدف تحقیق حاضر را تشکیل می دهد.
و نیز ازاهداف این تحقیق مواردی دیگر نظیر یافتن وجوه توانمندیهای مختلف ادبا و علمای گرگان در عصر عباسی، بررسی قابلیتهای یک منطقه در یک زبان در عین عدم شهرت آن و انتساب رسمی آن به زبان موصوف، و دهها دستاورد دیگر است که در طول مراحل تحقیق به آن دست پیدا می کنیم. به هر حال بررسی، تحقیق و تتبع در این موضوع توانسته است علاوه بر وجه ادبی و توانمندی ادبیاتی و نیز سوابق ادبای گرگان، پرده از سایر جوانب نیز بردارد که البته این نیز خود به صورت تلویحی هدف از تحقیق حاضر می باشد.
فهرست مطالب
1-1- اهمیت تحقیق
1-2- ضرورت تحقیق و پیشینه آن
1-3- روش تحقیق
1-4- هدف تحقیق
1-5- مشکلات و موانع تحقیق
2-1-گرگان و استرآباد در عصر عباسی
2-2-موقعیت جغرافیایی گرگان در عصر عباسی
2-2-3-اظهار نظر بزرگان علمی و ادبی در کتب مختلف در مورد گرگان
2-3- موقعیت تاریخی گرگان در عصر عباسی
2-3-1- کیفیت جنبش و شکل گیری عباسیان
2-3-2- حکومتهای مختلف گرگان در عصر عباسی
الف ) طاهریان (206 الی 259 هـ ق)
ب) صفاریان (245 الی 393 هـ.ق)
ج) آل بویه (320 الی 447 هـ.ق)
د) سامانیان (279- 375 هـ.ق)
2-3-3-مقامات عالی گرگان در عصر عباسی
2-3-4-شخصیتهای متنفذ گرگانی در عصر عباسی
2-3-5-فرمانروایان بنی عباس در گرگان
2-3-6- خلافت هارون الرشید و برخی خلفای عباسی
3-1- فضای علم و ادب گرگان
3-2- خط، زبان، علوم و ترجمه کتب علمی در گرگان
3-3- نگاهی به برخی کتب علمی ، ادبی ، تاریخی و ... در عصر
عباسی
3-3-2- کتب علمی ، ادبی ، تاریخی و ... درگرگان [1]
3-4- نگاهی به برخی جلسات و شیوه های آموزشی در گرگان در عصر
عباسی
4- 1-وضعیت زبان و ادبیات عربی در سراسر ایران
4-2- وضعیت زبان و ادبیات عربی در گرگان
4-3- وضع کلّی آموزش در گرگان در عصر عباسی
4-4-تدریس در گرگان در عصر عباسی
4-5-نوع علوم رایج در گرگان
ادبیات عرب
4-6-تأثیر عصر تفسیر نویسی عربی در گرگان درعصر عباسی بر
4-7- علل رواج ادبیات عرب در گرگان در عصر عباسی
4-7-1-حکومت علویان درگرگان
4-7-2- علاقمندی حاکمان
4-7-3- شرایط اقلیمی
در همین راستا افرادی نیز به دلایل دیگری در رشد و اعتلای ادبیات عرب و رواج
4-7-4- سفر ادبا وعلمای بزرگ ایران به گرگان
4-7-5- وضعیت مناسب امنیتی
4-7-6- سفر گرگانی ها به کشورهای عربی
4-7-7- علاقمندی مردم
5-1- مشهورترین ادبای ایران در عصر عباسی
2- ابن اثیر ، 12 / ص56 تا 70.
5-2- رجال و ادبای مشهوری که به گرگان آمدند
5-3- تعامل ادبای گرگان با ادبای سایر نقاط ایران در عصر عباسی
5-4- مشهورترین ادبای گرگان در عصر عباسی
5-5- مولفین و مدرسین بزرگ استرآباد و گرگان در عصر عباسی
5-6- بررسی نقش و جایگاه تعدادی از ادبای گرگان درادبیات عرب
5-7- گزیده شعر برخی از ادبای گرگان در عصر عباسی
6-1- نتیجه گیری
6-2- پیشنهاد
6-3- فهرست ادبا و علما
6-4- فهرست آثار مهم علمی و ادبی
منابع و مآخذ :
