پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی با عنوان
لایحه قضازدایی و حذف برخی عنوان‌های مجرمانه از قانون
چکیده :
شناخت
جرم و مجازات و نحوۀ اجرای آن به گونه ای که نتیجه بخش باشد و موجبات حفظ
جامعه را در مقابل خطرات مجرمین فراهم کند از جمله مسائلی است که ذهن
اکثریت افرادی که به نوعی مرتبط با این موضوع هستند را به خود جلب کرده.در
این میان تبیین جرم و تلاش در جهت تعیین مبانی آن و شناخت معیارها و اصول
لازم برای جرم انگاری از زمان ظهور مکاتب حقوق کیفری تا حال حاضر می تواند
نقش اساسی را در داشتن یک سیستم جنائی عالی داشته باشد.
تحقیق
حاضر برای رسیدن به مجازات فایده مند، مجازات های اجتماعی را مدنظر
قرارداده و در صدد بررسی قضازدائی به عنوان بهترین راهکار است به همین
منظور به بررسی لایحه قضازدائی و حذف برخی عناوین مجرمانه که در 6
حوزه(زیست محیطی - امور پزشکی،بهداشتی ،درمانی ودامپزشکی- امور اقتصادی و
دارا ئی- کار وامور اجتماعی ،حمل و نقل و نظام مهندسی معدن و ساختمان – ثبت
اسناد واملاک وثبت احوال ) مطرح شده پرداخته ،عوامل توجیهی قضازدائی را
عنوان کرده و در آخر اصلاح سیاست جنائی را پیشنهاد می کند.
کلمات کلیدی:
جرم
مجرم
مجازات
حقوق کیفری
سیاست جنائی
لایحه قضازدایی
جزا و جرم‌شناسی
عوامل توجیهی قضازدائی
مقدمه:
حقوق
کیفری اعمالی را که عموماً برای جامعه مضر محسوب می شود تعریف و کیفرهای
مباشران آن اعمال را نیز مشخص می نماید در پی احراز عملی ارتکاب یک بزه،
ضروری است که مباشر آن کشف شود، ادله جمع آوری گردد و در پایان یک فرآیند
که عموماً قضائی است مجرم به کیفر خود برسد. در سالهای دور تمام دغدغه
سیستم کیفری بر این بوده که با تحمیل شکنجه روحی و گاهی نیز بدنی، به عنوان
انتقام، عمل مجرمانه مجرم را کیفر دهند اما آنچه امروزه مدنظر است شناخت
شخصیت روان شناختی و واقعی مجرم علاوه بر شخصیت حقوقی بزهکار است.
به
نظر می رسد نگرشی که نسبت به جرم و مجرم وجود داشته است (اینکه جرم عملی
مذبون و مجرم باید طرد گردد) در قانون ما نیز نفوذ کرده بود تمامی جرم ها
با مجازاتهای سنگین پاسخ داده می شدند هر چند قانون کشور ما قبل و بعد از
انقلاب بارها اصلاح شده هنوز در بعضی از آنها سختی را می توان احساس کرد،
هنوز هم در بسیاری از آنها مجازاتهای سالب آزادی که به منزله حذف موقت از
جامعه است حرف اول را می زند هنوز در برخی از آنها طرد کلی بزهکار (اعدام)
از جامعه به چشم می خورد. مطمئناً چنین قوانینی نمی تواند با وضع امروزی
جامعه تطابق داشته باشد علاوه بر این موجب ناکارآمدی نظام قضائی خواهد شد
چرا که رسیدگی به تک تک جرایمی که مجازات حبس یا سنگین تر در قانون برای آن
مقدر شده حتی اگر عمل ارتکابی بسیار بی اهمیت باشد باید تحت سیطره قوه
قضائیه صورت گیرد و همین دلیل اطاله دادرسی و ده ها مشکل دیگر را به وجود
می آورد.
راه
حلی که بیشتر صاحبنظران ارائه می کنند قضازدائی و جرم زدائی است در این
تحقیق سعی شده به بررسی این دو موضوع پرداخته شود و به طور خاص لایحه ای که
تقدیم مجلس شده مورد ارزیابی قرار گیرد
فهرست مطالب
مقدمه.......................................................................................................................................1
الف تعریف مسأله و سؤالهای اصلی تحقیق............................................................................1
ب)سابقه و ضرورت تحقیق....................................................................................................2
پ)فرضیات تحقیق.................................................................................................................2
ت)دلیل انتخاب موضوع.........................................................................................................2
ث)روش
بررسی.....................................................................................................................2
ج)اصطلاحات و مفاهیم پایه (واژه شناسی)...........................................................................3
1)قانون...................................................................................................................................3
2)جرم.....................................................................................................................................3
3)پدیده
جنائی........................................................................................................................3
4)سیاست
جنائی.....................................................................................................................3
5)قضازدائی.............................................................................................................................3
6)جرم
زدائی...........................................................................................................................4
7)کیفر
زدائی...........................................................................................................................4
فصل اول : جرم انگاری
1 ـ 1 )جرم انگاری و هدف آن..............................................................................................6
1 ـ2 )جرم انگاری از دیدگاه مکاتب حقوق کیفری...............................................................6
1 ـ2 ـ1 )مکتب فایده اجتماعی.............................................................................................6
1 ـ 2 ـ 2 )مکتب عدالت مطلق.............................................................................................7
1 ـ2 ـ3 )مکتب کلاسیک......................................................................................................7
1 ـ2 ـ4 )مکتب تحققی.........................................................................................................7
1 ـ2 ـ5 )مکتب دفاع اجتماعی..............................................................................................7
1
)مکتب اثباتی
انتقادی..........................................................................................................7
2 )مکتب اصالت عمل کیفری................................................................................................7
3 )دفاع اجتماعی ترکیبی........................................................................................................8
4 )مکتب نفی حقوق جزا.......................................................................................................8
5 )مکتب دفاع اجتماعی نوین.................................................................................................8
6 )دفاع اجتماعی بر مبنای عدالت ترمیمی..............................................................................8
1 ـ2 ـ6 )مکتب نئوکلاسیک....................................................................................................9
1 ـ2 ـ7 )مکتب نئوکلاسیک جدید.........................................................................................9
1 ـ3 )منابع شرعی جرم انگاری............................................................................................. 9
1
ـ3 ـ1
)کتاب......................................................................................................................9
1
ـ3 ـ2
)سنت.......................................................................................................................9
1
ـ3 ـ3
)اجماع.....................................................................................................................9
1 ـ3 ـ4 ) عقل یا قیاس........................................................................................................ 9
1 ـ 4 )مراجع داخلی جرم انگاری....................................................................................... 10
1
ـ4 ـ 1
)قانون...................................................................................................................10
1
ـ4 ـ 2 ) آئین
نامه.............................................................................................................10
1 ـ4 ـ3 ) مراجع مکمل........................................................................................................11
1 ـ5 )علوم مرتبط با جرم زدائی...........................................................................................13
1 ـ5 ـ1 ) جامعه شناسی کیفری...........................................................................................13
1 ـ5 ـ2 ) جرم شناسی.........................................................................................................17
1 ـ5 ـ3 )روانشناسی جنائی..................................................................................................17
فصل دوم :راهکارهای نوین در عرصه سیاست جنائی
2 ـ 1 )راهکارهای قوه قضائیه در راستای بهبود بخشیدن به مشکلات قوه قضائیه..............21
2 ـ 1 ـ1 )اصلاح ساختار نظام قضائی کشور..................................................................... 21
2 ـ 1 ـ2 )استفاده از تعدد قضات........................................................................................21
2 ـ 1 ـ 3 )تخصصی کردن رسیدگی به دعاوی...................................................................22
2 ـ 1 ـ4 )تثبیت و توسعه شوراهای حل اختلاف و استفاده از روش داوری و حکمیت در
حل وفصل دعاوی...............................................................................................................22
2 ـ 1 ـ5 )بالا بردن سطح علمی مراکز آموزش حقوقی و قضات........................................23
2 ـ1 ـ 6 )بازنگری و اصلاح قوانین....................................................................................23
2 ـ1 ـ7 )لایحه قضازدائی....................................................................................................24
2 ـ2 )قضازدائی و جرم زدائی..............................................................................................25
2
ـ2 ـ1
)قضازدائی...............................................................................................................26
2 ـ2 ـ2 )مفهوم قضا زدائی...................................................................................................26
2 ـ2 ـ3 )مفهوم قضازدائی در عمل......................................................................................26
2 ـ2 ـ4 )قضازدائی و قانون اساسی....................................................................................27
2 ـ2 ـ5 )قضازدائی و حقوق اداری.....................................................................................28
2 ـ2 ـ6 )جرم زدائی............................................................................................................29
2 ـ2 ـ7 )مفهوم جرم زدائی.................................................................................................29
2 ـ2 ـ8 )انواع و کارکردهای جرم زدائی.............................................................................29
2 ـ2 ـ 9 )جرم زدائی عملی................................................................................................33
2 ـ2 ـ10 )نسبت جرم زدائی و قضازدائی..........................................................................34
2 ـ2 ـ11 )جرم زدائی و قانون اساسی................................................................................35
2 ـ2 ـ12)جرم زدائی و حقوق اداری.................................................................................36
2 ـ2 ـ13 )نتیجه گیری.......................................................................................................37
فصل سوم :دلایل توجیهی لایحه
مقدمه..................................................................................................................................39
3 ـ1 )مقتضیات زمان و مکان.............................................................................................39
3 ـ1 ـ 1 )مقتضیات زمان و مکان در قلمرو حقوق کیفری................................................39
3 ـ2 )تورم کیفری..............................................................................................................45
3 ـ2 ـ1 )علل و افزایش جمعیت کیفری............................................................................45
3 ـ3 )قضازدائی راهی به سوی تعدیل قوانین کیفری.........................................................56
فصل چهارم: لایحه قضازدائی و حذف برخی عناوین مجرمانه از قانون
4 ـ1 )تقدیم لایحه قضازدائی به مجلس از سوی رئیس جمهور........................................61
4 ـ2 )فرایند کار لایحه......................................................................................................63
4 ـ3 )ملاحظاتی درباره محتوی لایحه...............................................................................64
4 ـ4 )مقدمه توجیهی.........................................................................................................65
4 ـ5 )کمیسونهای مربوطه.................................................................................................66
4 ـ6 )تفکیک حوزه ها و بررسی مواد:.............................................................................66
4 ـ6 ـ1 )حوزه آلودگی هوا..............................................................................................66
4 ـ6 ـ2 )حوزه منابع طبیعی.............................................................................................69
4 ـ6 ـ3 )حوزه شکار و صید...........................................................................................72
4 ـ6 ـ4 )حوزه آب..........................................................................................................75
4 ـ6 ـ5 )حوزه امور پزشکی ،بهداشتی ،درمانی و دامپزشکی..........................................77
4 ـ6 ـ6 )حوزه کار و امور اجتماعی...............................................................................91
4 ـ6 ـ7 )حوزه حمل و نقل...........................................................................................98
4 ـ6 ـ8 )حوزه مالیاتهای مستقیم و غیر مستقیم............................................................100
4 ـ6 ـ9)حوزه ثبت احوال.............................................................................................103
4 ـ6 ـ10 )حوزه ثبت اسناد...........................................................................................109
4 ـ7 )بررسی کلی لایحه...............................................................................................115
4 ـ8 )اصلاح قوانین و تصحیح سیاست جنائی.............................................................118
4 ـ8 ـ1 )اقدام های پیشنهادی.......................................................................................119
4 ـ8 ـ2)نتیجه گیری.....................................................................................................121
منابع و مأخذ ................................................................................................................132
