پایان نامه مقایسه هوش هیجانی و پرخاشگری در افراد وابسته به نیکوتین ، اوپیوئید ، مت آمفتامین و سالم
مقدمه
سلامت انسان و توسعه اجتماعی، رابطه ای
جدایی ناپذیر دارند. سلامت، همچنین یکی از شش قلمرو اصلی رفاه اجتماعی است .
پس هر آنچه تهدیدی برای سلامت باشد، تهدید برای توسعه و رفاه اجتماعی ن یز
می باشد و هر آنچه موجب ارتقای سلامت است، عملاً ما را به توسعه و رفاه
اجتماعی نیز رهنمون می سازد. از آنجا که سوءمصرف مواد، وابستگی و عوارض
ناشی از آن، تهدیدی جدی برای سلامت به شمار می آید و بر کمیت و کیفیت زندگی
تأثیر می گذارد یکی از مباحث عمده در روانشناسی امروز که توجه بسیاری در
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، مواد و اختلالات وابسته به مواد را
شامل مواد میداند که بر شیمی مغز موثرند و جدا از این که عمدی یا سهوی
مصرف شوند، مشمول واژهی مصرف مواد Substance use میگردند(سادوک و سادوک
،2008).
وابستگی به مواد یا اعتیاد به مواد مخدر
در همه مشاغل ،سطوح تحصیلی و طبقة اقتصادی، اجتماعی دیده می شود و به افراد
و اقشار خاصی اختصاص ندارد. با توجه به شیوع بالای وابستگی به مواد و
دشواری های درمان آن، تلاش برای شناسایی عوامل خطر ابتلا به این مشکل در
جمعیت های مختلف بسیار ضروری است. به این ترتیب وابستگی به مواد را میتوان
ترجیح مصرف مواد تعریف نمود، به گونه ای که فرد کارکردهای جسمی، روانشناختی
و اجتماعی خود را از دست داده و یا در شرف از دست دادن باشد(بخشانی
،2002). خوش بینانه ترین آمارها از وجود2000000 تا 2500000 معتاد Addict در
ایران خبر می دهند (مکری،2008).
مواد مخدر بصورت های مختلف و گوناگون
یافت می شود وبا تاثیرات مختلف وجود دارد یکی از این مواد نیکوتین است.
نیکوتین یک ترکیب آلی نیتروژن‌دار است که بیشتر در گیاهانی مانند تنباکو و
در اندازه‌های کمتر در گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی، بادمجان و فلفل‌سبز یافت
می‌شود. ۰٫۳ تا ۵ درصد گیاه خشک تنباکو را نیکوتین می‌سازد و یک زهر
اثرگذار بر سامانه عصبی است که در بسیاری از حشره‌کش‌ها به کار می‌رود.
نیکوتین در اندازه‌های کمتر یک انگیزنده‌های زیستی (محرک‌های زیستی) است و
سبب اعتیاد و بسیاری از ویژگی‌های روانی دود تنباکو است.متیل آمفتامین، که
در بازار سیاه بنام «شیشه» معروف است، نام یک ماده روان گردان است. این
ماده محرک اعصاب است. مت‌آمفتامین با تاثیر مستقیم بر مکانیسم‌های مغز شادی
و هیجان در فرد ایجاد می‌کند. مت‌آمفتامین همچنین باعث اختلال شدید در
خواب و یا بی‌خوابی شدید می‌شود. مصرف کننده دچار بی‌اشتهایی شدید شده و
ساعت‌ها و حتی تا روزها اشتها به غذا ندارد. در عین حال این ماده باعث
تشنگی می‌شود و مصرف کننده مجبور است مقدار زیادی آب بنوشد(زینالی و
همکاران،1386).
اوپیوئید این گروه از نظر طبیعی یا صانعی
بودن به دوگروه تقسیم می شوند: طبیعی : تریاک ،شیره ، پاراگوریک،صناعی :
مورفین ، و اپییوئیدهای مشابه آن ( متادون پروپوکسی فن )،مپردین و
اپیوئیدهای مشابه آن ( پتیدین ، آنیلیریدین ، دیفنوکسیلات ، لوپرامید ،
آلفاپرودین ،و دیگر اپیوئیدها نظیر پنتازسین ، بوپره نورفین ، ( تمجیزک و
نام های مشابه تجاری مشابه ) بوترفانل، نالوکسان ، نالترکسون ،نوع دیگر
طبقه بندی مواد اپیوئیدی بر حسب آگونیست خالص یا آگونیست نسبی یا
آنتاگونیست بودن آنهاست اپیوئیدهای آگونیست خالص : مورفین ، متادون ، اکسی
کدون، مپریدین ، پروپوکسی فن ، هروئین ، تریاک ، شیره ، هیدرومورفین ، و
کدئین اپیوئید های آگونیست نسبی : پنتازوسین ، نالبوفین ، بوپره نورفین ،
بوتور فانول آنتاگونیست های اپیوئیدی : نالوکسان و نالترکسون (حیدری
پهلویان و همکاران،1390).
مشکل هیجانی، مشکل روانی و شیوههای
رویارویی با استرس به عنوان دلایل مصرف مواد مخدر بیان شدهاند. کاستی
امکاناتبرای پاسخدادن به نیازهای طبیعی، روانی و اجتماعی نوجوانان و جوانان
(مانند کنجکاوی، تنوع طلبی، هیجان جویی، ماجراجویی، گرایش به مورد پذیرش
قرار گرفتن از سوی دیگران و گرایش به موفق بودن در میان همسالان)، نیز از
دلایل گرایش به کسب لذت و تفنن از مصرف مواد مخدر و عضویت در گروههای
ناسالم بیان شده است صنعتی شدن کشورها پیامدهایی مانند از بین رفتن روابط
ژرف خانوادگی، جدایی از خانواده، جدایی از ارزشهای سنتی و ساختار حمایتی
موجود در جوامع سنتی، انزوا، ناامیدی، سرگشتگی و بی هویتی فرد را به دنبال
دارد، وضعیتی که فرد را وامیدارد برای سازگاری با شیوه جدید و سخت زندگی
روزمره به مصرف مواد رو آورد(محمدی و همکاران ، 2011).
با توجه به تأثیر اعتیاد بر ابعاد فردی،
خانوادگی و اجتماعی، لزوم شناسایی عوامل پیش بینی کننده و پیشگیری کنندة آن
در افراد به خصوص نوجوانان و جوانان و پرورش عوامل محافظت کننده در برابر
اعتیاد بیش از پیش احساس می شود.اعتیاد و سوء مصرف مواد نتیجة عوامل
اجتماعی، خانوادگی و شخصیتی است (گلانتر ،2006).
هیجان ها همیشه مورد توجه انسان بوده
است، زیرا در هر تلاش و در هر اقدام مهم بشری، به طریقی نقش دارند. پیشرفت
های اخیر در زمینه روان شناسی سلامت، بهداشت روان و طب رفتاری نقش هیجان
را، در سلامت و بیماری انسان ها مورد توجه قرار داده است (لیا و
همکاران،.(2003 عبارت هوش هیجانی ابتدا در سال 1985 توسط وین پین مطرح و
توسط دانیل گلمن در سال 1995 محبوبیت یافت. سالووی- مایر، هوش هیجانی را به
صورت ظرفیت درک اطلاعات هیجانی و استدلال در هنگام وجود هیجان تعریف می
کند. آن ها توانائی های هوش هیجانی را به چهار زمینه زیر تقسیم می
کنند1-:توانایی درک و تشخیص دقیق هیجان های خود و دیگران ،2-توانایی
استفاده از هیجان ها برای تسهیل تفکر،- 3 توانایی درک معانی هیجان ها،-
4توانایی مدیریت و اداره کردن هیجان ها (مایر و مایر،2003).
شواهد زیادی نشان می دهد که هوش هیجانی
با موفقیت یا عدم موفقیت فرد در حوزه های مختلف زندگی مرتبط است با این
حال پژوهش های اندکی به بررسی ارتباط هوش هیجانی با سو مصرف مواد پرداخته
اند.اکبری زرد خانه و همکاران(1387)در پژوهش خود نشان دادند که سازه هوش
هیجانی می‌تواند نقش متغیر میانجی نیرومند بین ویژگی های هیجانی با پذیرش
اعتیاد داشته باشد. پژوهش ها نشان می دهد که هوش هیجانی با اعتیاد به مواد
مخدر(رایلی و شوت ،2003 ؛ جناآبادی ، 1388 ؛ آریاصدر و همکاران ،1389
ترینیداد و همکاران ،2004 به نقل از فاتحی و جعفری ،1390) مانند: الکل،
تنباکو و سیگار رابطه منفی دارد.
سرسختی ویژگی شخصیتی است که ممکن است
نحوه مقابله با استرسزاها را در افراد تعدیل کند یعنی آنها را در تحلیل
موفقیت آمیز موقعیت استرسزا یاری می کند. کوباسا 1979 )) سرسختی را ویژگی
شخصیتی پیچیده ای معرفی می کند که از سه مؤلفه چالش ، کنترل و تعهد تشکیل
شد است.زرگروهمکاران(1387).در پزوهش خود نشان دادند که کارکنانی که سرسختی
پایینی دارند،آمادگی به اعتیاد بالاتری داشتند.
در زمینه رابطه سرسختی با مصرف الکل و
مواد مخدر تحقیقات اندکی صورت گرفته است. از جمله تحقیقات معدود در این
زمینه مدی،وادوا،هایر(1996، لئونارد وکورنلیسوس، 2007 به نقل اززرگر و
همکاران،1387) که در تحقیق خود نشان دادند رابطه منفی بین سرسختی و مصرف
الکل می باشد.
پرخاشگری، کشش و یا گرایشی در فرد است که
به صورت زدن، کشتن و ویران کردن خود را نشان می دهد. پرخاشگری با تغییر
شرایط زندگی و محیطی افراد نیز متحول می شود(خدابخشی کولایی،1390) عدم
کنترل رفتار پرخاشگرانه علاوه بر اینکه می تواند باعث ایجاد مشکلات بین
فردی و جرم و بزه و تجاوز به حقوق دیگران شود، می تواند درون ریزی شده و
باعث بروز انواع مشکلات جسمی و روانی، مانند زخم معده، سر دردهای میگرنی و
افسردگی گردد. در پژوهش دیگری به ارتباط بین پرخاشگری، خودکشی، مصرف مواد و
رفتار جنسی خطرناک با یکدیگر تاکید شد (هاوارد و همکاران، 2008، به نقل
از سجادی، 2009). بنابراین با توجه به جایگاه هوش هیجانی ، سرسختی
روانشناختی و پرخاشگری در شناخت بهتر برای مقابله با اعتیاد ، نشانگر اهمیت
این پژوهش می باشد.
