مروری بر مسمومیت آرسنیکی در حیوانات اهلی
2-1- تاریخچه......................... 4
2-2- خواص عمومی ..................... 7
2-3-خواص حیاتی و اثرات آرسنیک در بدن و اعضاء 11
2-3-1- اثر بر روی پوست ........... 13
2-3-2- اثر بر روی تغذیه........... 13
3-3-3- اثر بر روی کبد............. 14
2-3-4- اثر بر روی دستگاه گردش خون. 14
2-3-5- اثر بر روی اعصاب .......... 14
2-3-6- اثر بر روی استخوانها و نمو بدن 15
2-3-7- اثر بر روی سوخت و ساز بدن.. 16
2-3-8- اثر بر روی دهان و دندان.... 16
2-3-9- اثر بر روی کلیه ........... 17
2-4- سمیت ترکیبات مختلف آرسنیکی ..... 18
2-4-1- ترکیبات معدنی یا کانی ..... 22
2-4-2- ترکیبات آلی ............... 23
2-5- توکسیکوکنتیک آرسنیک............. 38
2-5-1- جذب........................ 38
2-5-2- توزیع و تجمع آرسنیک در بدن. 40
2-5-3- دفع آرسنیک................. 44
2-6- تحمل بدن در مقابل آرسنیک........ 47
2-7- اعمال دفاعی بدن در مقابل آرسنیک. 48
2-8- سبب شناسی ...................... 49
2-8-1 مسمومیت جنائی............... 49
2-8-1- مسمومیت اتفاقی............. 50
2-8-3- مسمومیت دارویی............. 51
2-9- درجات مسمومیت به (درجات صحیح مسمومیت) 55
2-9-1- سمیت حاد تا تحت حاد........ 55
2-9-2- سمیت مزمن و تحت مزمن....... 57
2-9-3- سمیت آرسنیک در گونه‌های مختلف حیوانات 60
2-10- مکانیسم عمل ................... 61
فصل سوم/ جمع بندی و نتیجه‌گیری
3-1- علائم بالینی .................... 64
3-1-1- علائم در مسمومیت‌های فوق حاد. 64
3-1-2- علائم در مسمومیت‌های حاد .... 65
3-1-3- علائم در مسمومیت‌های تحت حاد. 66
3-1-4- علائم در مسمومیت‌های مزمن.... 67
3-2- یافته‌های آزمایشگاهی............. 68
3-3- درمان و پیش آگهی................ 72
فصل چهارم/ منابع
الف- منابع فارسی .................... 85
ب- منابع انگلیسی 86
==========================
مقدمه:
پژوهشهای عملی هر چند ناچیز باشد،
قابل توجه است. که اگر چیزی بر دانستنیها نیافزاید، کم ننموده و اگر برای
پیشرفت دانش راه تازه‌ای باز ننماید، مسدود هم نمی‌کند. آنها که با بضاعت
مختصر علمی قدم اول را برمی‌دارند، بالطبع در پی قدم دوم بوده و بدنبال
اندوختة بهتری میروند.
اگر به بخش ترکیبات آرسنیکی این پروژة تحقیقاتی، اجمالی شود. اهمیت این ماده در دانش دامپزشکی محرز میگردد.
با علم به اینکه داروهای آرسنیکی قسمت
عمده‌ای از داروها را تشکیل داده و صنعت داروسازی هر روز ترکیبات
گوناگونی را از این دارو به بازار می‌فرستد، مطالعه و بررسی آن خصوصاً از
نظر سم شناسی شایان توجه می‌باشد.
از سالها قبل مسألة اعتیاد بوسیلة این
دارو مورد دقت علماء فن بوده و عده‌ای برای چالاکی و تقویت از آن استفاده
می‌کردند. حتی در روم قدیم، بخصوص زنها برای طراوت و وجاهت ظاهری متوسل
به این دارو می‌شدند.
و یا برای انبساط و نشاط سگهای پرقیمت
شکاری و یا پاسبان و یا حیواناتی که می‌خواستند آنها را فربه و چالاک به
مشتری عرضه نمایند، بدون اینکه توجه به خطرات و زهرآگینی آن داشته باشند
از این دارو استفاده می‌کردند.
در رابطه با زهرآگینی آرسنیک، زنها و
ندیمه‌های سابق گردانندة اصلی این کشمکش بوده و حتی اطلاعات سم شناسی آنان
بیش از گیاه‌شناسان و متخصصین شناسی زمان خود بوده است.
نمونه‌های تاریخ شاهد این مدعا
می‌باشد. از آن جمله کاترین دومدیسی، ملکة فرانسه، دختران بورژیا، کاترین
ملکة روسیه و امثال آنها که برای نابود کردن و انتقام کشیدن و انجام
مقاصد شیطانی خود متوسل به زهر می‌شدند و جنایات بیشماری مرتکب شده‌اند.
اینان دستگاه و تشکیلات وسیعی برای جمع‌آوری و شناسایی زهرهای مهلک در
اختیار داشتند.
آرسنیک از زهرهای کشنده‌ای است که قرنها پیش، بوجود آن پی برده‌اند و در حیوان یا انسان برای تبهکاری و یا خودکشی استفاده کرده‌اند.
تاردیو[1] 288 موردی زهرآگینی در
انسان و یا حیوان یادداشت کرده است که 195 مورد آن بوسیلة اسید آرسنیو
انجام شده است (3). چون کمترین مقدار این زهر در بدن از راه تجزیة شیمیایی
حتی مدتی پس از مرگ هم تشخیص داده می‌شود لذا امروزه تبهکاری کمتری با
این زهر اتفاق می‌افتد و بیشتر توجه به خواص درمانی آرسنیک معطوف می‌باشد.
مواد آرسنیک‌دار جزو اولین داروهایی
بودند که در مقابل سیفلیس مؤثر بودند و هنوز هم برای درمان اسهال خونی
ناشی از آمیب بکار میروند. آرسوبال یا مل[2]- بی ارگانوآرسنیک‌هایی
هستند که مؤثرترین دارو در درمان مرحلة نورولوژیکی تریپانوزومیازیس
آفریقایی میباشند که عامل عفونی آن تریپانازوما گامبینس[3] و تریپانازوما
رودزینسی[4] میباشند.
[1] Tardive (288)
[2] Arsobal = Mel-B
[3] Trypanosoma gambiense
[4] T.rhodensiense
...
2-2- خواص عمومی:
آرسنیک ماده‌ای است جامد - سفید تا
خاکستری رنگ که در حرارت 400 درجه سانتیگراد ذوب میگردد. خواص ظاهری آن
شبیه فلزات می‌باشد ولی از نظر شیمیایی، شبه فلزی است، حقیقی، که در ردیف
ازت، فسفر و آنتیموان بشمار می‌رود. آرسنیک به آسانی اکسید شده و در معرض
هوا تغییر رنگ می‌دهد. ابتدا زردرنگ و بعد سیاه می‌شود. در صنعت بصورت
پودر وجود دارد. این پورد بنامهای آرسنیک تری اکسید و آرسنیک سفید و
اکسید- آرسنیوس و پنتااکسید نامیده می‌شود.
علامت اختصاری این فلز AS، وزن اتمی
آن 33 و دارای وزن مخصوص 73/5، می‌باشد. رنگ آرسنیک در مقابل شعله تغییر
می‌کند و در حرارت زیاد (از 180، درجة سانتیگراد به بالا) در حالیکه بوی
سیر از آن متصاعد می‌شود به اسید آرسنیو، تبدیل میگردد. میلر[1] دانشمند
انگلیسی متذکر شده است که در زمانهای بسیار قدیم، برای تشخیص این فلز از
خاصیت فوق استفاده می کردند. یعنی یک قطعه از این فلز را روی چاقو گذاشته و
بالای آتش نگه می‌داشتند و در مجاورت هوا و حرارت زیاد آرسنیک با شعلة
آبی رنگ سوخته و ایجاد بوی سیر می‌نمود (3). سنگ معدنی که آرسنیک از آن به
عمل می‌آید، آرسنیوپیرید نامیده می‌شود. در این سنگ بمیزان 46 درصد
آرسنیک، وجود دارد . مهمترین تهیه‌کنندگان آرسنیک جهان بترتیب آمریکا،
مکزیک، کانادا، روسیه، فرانسه، اسپانیا میباشند. (3).
آرسنیک با ترکیبات متتوع و غالباً با
فلزات گوناگون از قبیل سدیم، مس و سرب همراه است . این فلز بیشتر در
مجاورت معادن طلا یافت شده است.
با توجه به اینکه در حال حاضر تعدادی
از ترکیبات نسبتاً جدید آلی آرسنیکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین
مسمومیت آرسنیکی یک مشکل جدی به شمار می‌رود ترکیبات آرسنیکی دارای
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی متنوعی هستند که می‌توانند بر روی مسمومیت و جذب
آنها اثر بگذارد. بطور کلی هر چه میزان حلالیت ترکیبات بیشتر باشد، میزان
جذب هم بیشتر است و سطوحی که بصورت فیزیکی با آن آلوده شده‌اند وسیعتر
میباشند.
[1] Miler
