بررسی تأثیر محیط بر خلاقیت کودک
چکیده
مقاله
حاضر به بررسی تاثیر محیط بر خلاقیت کودک می پردازد. بعضی از محیط‌ها برای
یادگیری، انگیزه‌ای بسیار جالب هستند و برخی دیگر بهترین و مؤثرترین وسایل
را به فراخور استعداد افراد دربردارند.
عوامل
سازندة محیط برای کودک عبارتند از: فضای کافی برای فعالیت، وسایل بازی
مناسب، دوستان مهربان، آموزش و راهنمایی و وظایفی که به آنها محول می‌کنیم و
در حیطة توانایی آنهاست.
برای
اینکه یک وسیله به بهترین وجه ممکن طراحی شود باید تا حد امکان با مکان
استفاده محصول آشنا بوده و خصوصیات آن را مشخص کنیم تا در انتخاب فرم،
عملکرد، جنس و مسایل دیگر مربوط به طراحی محصول مواردی برگزیده شوند که
بیشترین سازگاری با محیط و عناصر وابسته به آنها از جلمه اشیاء پیرامون
محصول و استفاده‌گر را داشته باشد.
کودکان
به طور طبیعی به فرم‌های مدور متمایل می‌باشند و از شکل‌های گوشه‌دار دوری
می‌جویند، به طوری که در انتخاب اشیاء و اسباب بازیهای مورد نیاز خود این
گرایش طبیعی را نشان می‌دهند؛ اما معمولاً در اثر آموزش خانواده و اجتماع،
برخلاف میل طبیعی خود به سمت اشکال زاویه‌دار روی می‌آورند بدون اینکه
ارتباط حسی با آن برقرار کنند. لذا با ارائه محصولی که خارج از چهارچوب
متعارف جامعه است میتوان به پویایی ذهنی آنان در بیان احساساتشان به محیط
کمک نمود و از راکد بودن فکر جلوگیری به عمل آورد، زیرا از لحاظ روانشناسی
نیز اشکال زاویه‌دار نشانه محدودیت است.
کودکان
از قدرت بیان زیادی برخوردار نیستند. آنها طبیعتاً عاشق رنگند و به طور خود
انگیخته به آن واکنش نشان می‌دهند. کودکان به رنگ بیشتر از شکل واکنش نشان
می‌دهند و با لذت تمام به آن دل می‌بندند. به تدریج که سن کودکان بیشتر و
وابستگی آنها به امیال آنی‌شان کمتر می‌شود. بیشتر به انظباط تن می‌دهند و
جاذبه درونی رنگ نیز برای آنها کمتر می‌شود.
کودکان کم سن و سال رنگهای درخشان قرمز، نارنجی، صورتی و زرد را ترجیح می‌دهند. با این رنگها احساسات درونی آنها رهایی می‌یابد.
واژه های کلیدی: خلاقیت، محیط، عملکرد ارگونومیکی رنگ، ابزار نقاشی کودکان
فهرست مطالب
مقدمه ۵
تشریح خصوصیات محیط استفاده ۵
تاثیرات محیط بر محصول ۶
دستهای آلودة کودک ۷
تاثیرات محصول بر محیط ۸
نتیجه‌گیری ۱۰
استراتژی بازاریابی هدف ۱۲
آنالیز کارکرد عملی ۱۲
الف) آنالیز کارکرد جسمی (ارگونومی) ۱۲
توصیه های ارگونومی ۱۴
نیازهای ایمنی ۱۵
نیازهای بهداشتی ۱۶
آنتروپومتری ۱۷
عملکرد ارگونومیکی رنگ ۲۳
الف- ایمنی ۲۳
ب- قابلیت دیده شدن ۲۴
ج- دوام و بقای ظاهری محصول ۲۴
د- هویت و شناسایی ۲۵
هـ- سازگاری ۲۵
و- تعمیر و نگهداری ۲۶
ب- آنالیز فنی ۲۶
آنالیز کارکرد زیبایی شناسی (استتیک): ۲۷
گشتالت در محصول ۲۸
انرژی تصویری محصول ۲۹
عملکرد ساختاری رنگ ۳۰
الف- کانون توجه ۳۰
ب- تفرق و تجمع ۳۱
ج- تناسب و تعیین وضع ۳۱
بررسی تاثیرات بصری رنگ در محصول ۳۲
نتیجه‌گیری ۳۵
ابزار نقاشی کودکان ۳۶
آنالیز ساختار ۳۸
چک لیست طراحی ۴۲
منابع و مآخذ ۴۴
بعضی از
محیط‌ها برای یادگیری، انگیزه‌ای بسیار جالب هستند و برخی دیگر بهترین و
مؤثرترین وسایل را به فراخور استعداد افراد دربردارند.
عوامل
سازندة محیط برای کودک عبارتند از: فضای کافی برای فعالیت، وسایل بازی
مناسب، دوستان مهربان، آموزش و راهنمایی و وظایفی که به آنها محول می‌کنیم و
در حیطة توانایی آنهاست.
برای
اینکه یک وسیله به بهترین وجه ممکن طراحی شود باید تا حد امکان با مکان
استفاده محصول آشنا بوده و خصوصیات آن را مشخص کنیم تا در انتخاب فرم،
عملکرد، جنس و مسایل دیگر مربوط به طراحی محصول مواردی برگزیده شوند که
بیشترین سازگاری با محیط و عناصر وابسته به آنها از جلمه اشیاء پیرامون
محصول و استفاده‌گر را داشته باشد.
تشریح خصوصیات محیط استفاده:
اتاق کودک به واسطة استفاده‌ای که از آن می‌شود، دارای خصوصیات خاصی است که در اینجا به بررسی آن می‌پردازیم:
1- اتاق کودک، اتاقی است که در حدود 12 متر یا حدود 2*3 محسوب می‌شود.
2- دمای اتاق همواره متعادل است و از سرد و گرم شدن بیش از حد آن جلوگیری می‌شود.
3- حتی الامکان آفتاب گیر انتخاب می‌شود و نور خورشید به داخل اتاق می‌تابد.
4- کودک در اتاق خود احساس آرامش کرده و آنجا را حیطة قلمرو خود می‌داند.
5- در اتاق وی، معمولاً انواع و اقسام اسباب بازیها مشاهده می‌شود.
6- رنگ اتاق کودک معمولاً با دیگر اتاق‌ها متفاوت است و با توجه به جنسیت کودک، دیوارها رنگ آمیزی می‌شوند.
7- لوستر، تابلوها و وسایل فانتزی و کودکانه در اتاق وی استفاده می شود.
8- والدین سعی می‌کنند، حتی الامکان وسایل اتاق کودکشان قابل شستشو باشد.
تاثیرات محیط بر محصول:
q تاثیرات بصری:
- چهار گوش بودن اتاق و صاف بودن دیوارها
- ابعاد اتاق کودک
- وجود وسایل فانتزی و کودکانه در اتاق کودک
- رنگ اتاق
q تاثیرات فیزکی و شیمیایی:
- ایجاد ضربه به محصول از جانب کودک یا حین حمل و نقل
باید
توجه داشت که این محصول توسط گروه سنی 4 تا 6 سال استفاده می‌شود و این
گروه مایل به حرکت، جنبش و بازی می‌باشند، در نتیجه ممکن است محصول با
صدماتی روبه رو شود.
- رطوبت
این محصول معمولاً سر و کاری با محیط مرطوب ندارد و قابلیت شستشوی محصول بستگی به جنس آن دارد.
- مواد رنگی (ابزارهای کار و نقاشی)
خود مواد رنگی و ابزارهای نقاشی، کاردستی و خمیر بازی نیز می توانند عاملی برای آلودگی و آسیب رسی به محصول باشند.
- دستهای آلودة کودک:
کودکان
به علت شیطنت و کنجکاوی غالباً آلودگی‌های مختلفی را از طریق دستهای خود به
محصول منتقل می‌نمایند. این آلودگی‌ها به طور عمده شامل آلودگی‌های خوراکی
و غیر خوراکی است. آلودگی‌های خوراکی مانند شکلاتها معمولاً ذرات چربی و
نشاسته بر محصول باقی می‌گذارند که معمولاً به وسیلة آب و مواد شوینده قابل
نظافت است ولی آلودگی‌های غیر خوراکی می تواند شامل موارد مختلفی از جمله
آلودگی‌های شیمیایی باشد.
از دیگر عوامل محیطی تاثیر گذار بر محصول می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گرد و غبار
- تابش احتمالی نور خورشید
-گرما
تاثیرات محصول بر محیط:
هر
محصولی که در محیط و مکان مخصوص به خود قرار می‌گیرد، تاثیراتی هم از لحاظ
فرمی و بصری و هم از لحاظ فیزیکی و شیمیایی بر محیط خواهد داشت. نادیده
انگاشتن این تاثیرات باعث می شود که طرح یا محصول مورد نظر، آن طور که باید
موفق به نظر نرسد.
این
تاثیرات در مورد اجزاء مختلف یک محصول نیز مشاهده می‌شود، به طوری که یک
طرح از نظر فرم و به طور کلی عناصر بصری باید هماهنگی داشته باشد.
عملکرد ارگونومیکی رنگ:
عملکرد
ارگونومیکی رنگ با ملاک‌هایی همچون دستیابی به ایمنی، شرایط دید خوب، دوام و
بقای ظاهری محصول و توجه به ماهیت کالا مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. به نطر
می‌رسد که عملکرد ساختاری رنگ، عملکرد ارگونومیکی آن را نیز شامل می‌شود،
اما واقعیت این است که تاثیرات ساختاری رنگ برای دستیابی به اهداف
ارگونومیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عملکرد
ارگونومیکی رنگ در مطالعات بسیاری مورد تحقیق قرار گرفته است. همچنین رنگ
به عنوان یک ابزار کاهش کنتراست روشنی بین یک منبع نوری و محیط اطراف آن،
مورد مطالعه قرار گرفته است. از رنگ میتوان به عنوان یک ابزار کنترل و
توزیع یکنواخت نور در یک اتاق بهره جست. جنبه‌های مطرح در عملکرد
ارگونومیکی رنگ عبارتند از:
الف- ایمنی:
ایمنی را
میتوان با انتخاب صحیح رنگ به منظور افزایش قابلیت دیده شدن اجزایی که
پتانسیل خطر دارند، فراهم کرد. با قرار دادن اجزای متحرک و خطرناک در کانون
توجه ( به وسیلة رنگهای روشن و زنده) این امر تحقیق پیدا می‌کند؛ به
گونه‌ای که همواره این قطعات با محیط اطراف خود کنتراست ایجاد کنند.
ب- قابلیت دیده شدن:
در
کارهای ظریف که شناسایی و تشخیص دقیقی را می‌طلبد، کنتراست روشنایی در سطح
کار باید به حداکثر میزان خود برسد و در محیط اطراف سطح کار به حداقل این
میزان. مثلاً در مورد مطالعة یک کتاب روی میز، لازم است که در سطح کتاب،
بیشترین کنتراست را داشته باشیم؛ اما این کنتراست بین صفحات کتاب و سطح میز
باید به حداقل برسد. به همین دلیل میزها باید دارای سطح نسبتاً روشنی
باشند.
ج- دوام و بقای ظاهری محصول:
اکثر
کالاها در معرض عوامل آلوده کنندة بسیار قرار دارند و این در حالی است که
شرایط جوی (آب و هوایی) نیز در ظاهر کالا بی‌تاثیر نیست. ظاهر محصول در اثر
تماس با این آلوده کننده‌ها کثیف و خراب می‌شود. چنانچه نتوان از آلوده
شدن کالاها به وسیله این عوامل جلوگیری کرد، سه استراتژی در انتخاب رنگ این
کالاها وجود دارد که با گزینش صحیح میتوان تا حد زیادی تاثیرات این عوامل
آلوده کننده را کاهش داد.
این سه روش عبارتند از:
1) رنگی را انتخاب کنیم که با رنگ عوامل آلوده کننده سازگار باشد. در اینجا هدف این است که ظاهر کالا، مستعمل به نظر نرسد.
2) رنگی
را انتخاب کنیم که حتی اگر با عوامل آلوده کثیف شد، ظاهر آن همچنان مورد
پذیرش باشد. در اینجا میتوان از رنگهای خاکستری و سبز تیره استفاده کرد.
3) رنگی
را انتخاب کنیم که با کوچکترین آلودگی، ظاهری ناخوشایند پیدا کند تا
استفاده کننده را وادار سازد که آن را تمیز کند یا مراقبت بیشتری در
نگهداری کالای خود اعمال نماید.
ضمناً
تنها شرایط تعمیر و نگهداری کالا در تعیین رنگ محصول دخیل نیستند، بلکه
عواملی مانند آسیب‌های احتمالی حین حمل و نقل، جابه‌جا‌یی‌ها، یا زمانی که
کالا در انتظار فروش است، تماماً از جمله عواملی هستند که در گزینش رنگ
کالا باید مورد توجه قرار گیرند.
د- هویت و شناسایی:
گروهی از
رنگها تنها با بعضی از محصولات همراه هستند یا به عبارت واضح‌تر، بعضی از
رنگها به صورت استاندارد شده مختص کالاها و محصولات خاصی هستند. بنابر
دلایل تجاری، این امر برای شناسایی سریع و هویت بخشیدن به این دسته از
کالاها الزامی است.
هـ- سازگاری:
رنگ یک
محصول باید با محیط فراگیرندة آن سازگار باشد. در پاره‌ای از موارد، این
امر بدان مفهوم است که محصول در محیط اطراف خود حل شود و جزئی از بافت فضای
اطراف خود به حساب آید. در پاره‌ای دیگر، منظور این است که محصول به طور
کامل و مشخص، از محیط اطرافش قابل تفکیک باشد. باید توجه کرد که تمایل
عمومی در رنگ آمیزی محصولات بسیار مرغوب، به سمت رنگهای روشن و در تاسیسات
تولیدی مدرن به سمت تنوع رنگ است، چه در بعد معماری و چه در بعد تجهیزات.
برای انتخاب رنگ محصول، کم و کیف محلی که محصول در آنجا مورد استفاده قرار
می‌گیرد ( از نظر رنگ، درجة حرارت، نورپردازی و شرایط آب و هوایی) نیز مطرح
است. رنگهای روشن نور و گرما را منعکس می‌کنند، در حالی که رنگهای تیره
عامل جذب این ها هستند. به عنوان یک نکتة راهنما باید یاد آور شد که از
انعکاس شدید نور روی سطوح محصولات اجتناب شود، چرا که این انعکاس موجب بر
هم زدن راحتی و راندمان کاری می شود.
و- تعمیر و نگهداری:
بسیاری
از جنبه‌های مطرح کاربرد رنگ و تاثیر آن در تعمیر و نگهداری، همان
جنبه‌هایی هستند که در عملکرد روزانة تجهیزات، با آنها مواجه می‌شویم. با
استفاده از کدبندی رنگ میتوان عملکرد خاصی برای قطعات تعریف کرد، یا اینکه
نحوة باز و بسته کردن یک محصول را کنترل کرد. در مورد قطعات حساس و مهم،
علاوه بر این‌ها طراحی قطعه نیز باید به گونه‌ای باشد که امکان اشتباه بسته
شده یا اشتباه عمل کردن آنها وجود نداشته باشد.
ب- آنالیز فنی:
در محصول
مورد بررسی پیچیدگی خاصی از نظر مکانیزم و اتصالات دیده نمی‌شود. قرارگیری
میز در پیکره به صورت کشویی و با حرکت بر روی ریل داخلی انجام می‌گیرد.
در بررسی اتصالات، نتایج زیر حائز اهمیت است:
ب- تفرق و تجمع:
با به
بکارگیری مناسب رنگها، میتوان قطعات مجزای یک محصول را به گونه‌ای رنگ
آمیزی کرد که از نظر بصری محصول فرمی واحد را القا کند، یا برعکس قطعات بیش
از آنچه که هستند مجزا از یکدیگر به نظر برسند، این موارد در القای مفاهیم
«سادگی» و «پیچیدگی» محصول تاثیر به سزایی دارد.
یکی از
مفیدترین روشهایی که برای تفرق سطوح (القای تعداد قطعات ودر نتیجه پیچیدگی
محصول) و همچنین تجمع سطوح (القای یکپارچگی قطعات و در نتیجه سادگی محصول)
کاربرد دارد، به ترتیب؛ قوت بخشیدن و ضعیف کردن خط مرزی بین دو سطح رنگی
است، با قوت بخشیدن به حد فاصل بین دو سطح، به تفرق سطوح (پیچیدگی محصول) و
با ضعیف کردن حد فاصل بین دو سطح، به تجمع (سادگی محصول) می‌رسیم.
ج- تناسب و تعیین وضع:
تناسب
بصری یک محصول را میتوان با تجزیة بصری محصول به سطوح رنگی، تغییر داد. در
مورد تعیین چگونگی قرارگیری محصول نیز همین اصل صادق است. یعنی میتوان با
یک سطح رنگی، حس عمودی یا افقی بودن محصول را القاء کرد. با طرحهای رنگی
میتوان از نظر بصری، فرم را تغییر داد. این مورد در تکنیکهای استتار
کاربرد فراوان دارد.
بررسی تاثیرات بصری رنگ در محصول:
یکی از عوامل مهم در انتخاب محصول رنگ است و همچنین یکی از موارد مهمی که کودکان با آن در ارتباطند رنگ محصولات است.
رنگ
همیشه وسیله‌ای برای بیان ارتباط و احساسات بوده و هست؛ به طوری که میتوان
با زبان رنگها صحبت کرد. در مورد رنگهای مختلف میتوان بسیار سخن گفت
ولی موضوعی که بیشتر مورد نظر است محتوای روانی آنهاست.
همه مردم
تمایزبین رنگهای گرم (قرمز، نارنجی، زرد) و رنگهای سرد (سبز، آبی) را
می‌دانند. از نظر روانی این دو گروه رنگی، عمیقاً با هم تفاوت دارند.
رنگهای
گرم تحریک کننده، سبب فعالیت، جنب و جوش، الهام کنندة روشنی و شادی، زندگی و
مولد حرکت هستند. در حالی که رنگهای سرد، برعکس حالتی منفعل، ساکن، بی
حرکت و تلقین کنندة غم و اندوه دارند.
