تجارت الکترونیک و موانع اجرایی قانون در ایران
«چکیده»
تجارت الکترونیک یا همان عامل رنسانس اقتصادی و تجاری پدیده قرن جدید است.
لذا ضرورت توجه به این موضوع پژوهشگر را
بر آن داشته تا در قالب موضوع تجارت الکترونیک و موانع اجرایی قانون آن در
ایران به این مطلب بپردازد.
ابتداً باید یاد آور شد که با توجه به نو و
جدید بودن موضوع یافتن منابع برای تکمیل پروژه مهمترین مانع در راه این
پژوهش بوده است. فقدان کتب حقوقی و حتی تخصصی در زمینه تجارت الکترونیک یکی
از قرائنی است که ما را به نوظهور بودن این رشته در ایران می‌رساند. علاوه
بر آنکه باید یاد آور شد که قانون تجارت الکترونیکی ایران در سال 1382 به
تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.
با همه این احوال تمام سعی پژوهشگر بر این
بوده که با مراجعه به منابع اینترنتی و جستجو در مقالات اساتید ایرانی و
خارجی و مراجعه به نشریات کشور چکیده‌ای از آنچه در مورد تجارت الکترونیک
مورد بحث این اساتید قرار گرفته ارائه گردد.
در نمای نخست مقدمه‌ای در رابطه با کسب و
کار الکترونیکی و تعریف آن، توجیه اقتصادی راه‌اندازی آن در ایران، رویکرد
جمهوری اسلامی و سیاست تجارت الکترونیکی ایران برای آینده آورده شده است.
ذکر نمونه‌هایی از اقدامات انجام گرفته توسط وزارت بازرگانی در جهت توسعه
این صنعت در کشور و نیز ذکر تجارب کشورها در حمایت از تجارت الکترونیکی از
دیگر مطالبی است که در پروژه به آن پرداخته شده است.
در رابطه با موانع توسعه و گسترش کسب و
کار الکترونیکی در جمهوری اسلامی ایران و ارائه الگویی مناسب جهت استفاده
از آن در ایران نیز مطالبی بیان گردیده است.
تبیین نقش بنگاه‌ها و بانک‌ها در تجارت
الکترونیکی و نیز بکارگیری این پدیده در شرکتهای کوچک و متوسط و چالش‌ها
در پذیرش و استفاده از آن از دیگر مباحث مهم اشاره در این پروژه تحقیقاتی
می‌باشد.
چالش‌های حقوقی در استفاده از تجارت
الکترونیکی در ایران نیز در قالب فصلی جداگانه مورد بحث قرار گرفته است. در
پایان نیز نتایج و استنباط‌های نگارنده در قالب فصل نتیجه‌گیری بیان شده
است.
1-1- اهمیت انتخاب:
بسم‌الله الرحمن الرحیم هست کلید در گنج حکیم
فاتحه فکرت و ختم سخن نام خودی است بر او ختم کن
در سالهای اخیر عرف معمول دانشکده‌های
حقوق اینگونه بوده است که معمولاً دانشجویان سعی در انتخاب موضوعاتی دارند
که از نظر منبع و مأخذ تحقیقاتی دچار مشکل نباشند و اینگونه موضوعات نیز
معمولاً موضوعاتی با سابقه طولانی می‌باشند که به قدر کافی بر روی آن تحقیق
و مطالعه شده است اما نگارنده تلاش نموده است تا با انتخاب موضوعی نو و
تازه از تکرار مکررات و دور باطلی که بعضی از دانشجویان در آن گرفتار
آمده‌اند پرهیز شود.
علاقه وافر و توصیه استاد مشاور به تحقیق
در یک عرصه نو و جدید حقوقی و تذکرات به جای ایشان درباره اهمیت نقش تجارت
الکترونیک در اقتصاد و لزوم شناسایی موانع آن بنده را بر آن داشت تا مقولة
«تجارت الکترونیک و موانع اجرایی قانون آن در ایران» را به عنوان موضوع
پروژه تحقیقاتی خود برگزینم.
«عرصه‌های نوین معمولاً از قانونمندی لازم
برخوردار نیستند. البته نه به این معنی که راه همه نوع اخلال بزه هموار
است. زندگی اجتماعی ایجاب می کند که نظم و امنیت در آن عرصه نیز حاکم و
مصلحت عمومی تأمین گردد. حقوق تجارت الکترونیکی یکی از این عرصه‌هاست.
عرصه‌ای پر بحث و آکنده از نوآوری‌ها و
شگفتی‌ها. در این عرصه است که امواج انقلاب اینترنتی و انفجار تجارت
الکترونیکی با نظام حقوقی موجود برخورد می‌کنند و در مفاهیم حقوق سنتی اثر
مهمی می‌گذارند. از اینرو، نظم و حقوق نوینی موضوع بحث و قانونگذاری است. »
با توجه به اینکه «تکنولوژی اطلاعات صرف
نظر از موقعیت جغرافیایی در تمامی شئون زندگی وارد شده است و شرکت‌ها و
حکومت‌ها و افراد همگی خواهان بهره‌مندی از این انقلاب اطلاعاتی هستند» لذا
به نظر می‌رسد جامعه ایرانی و به طور اخص جامعه تجاری ایرانی نیز خود را
به این نوع فنآوری جدید مجهز نماید. و این تجهیز الکترونیکی در درجه اول
محتاج به معرفی به این جامعه تجاری دارد.
لذا در راه تکمیل پروژه سعی بر آن شده تا
با انتخاب و گلچین مطالبی که به نظر پژوهشگر می‌تواند ذهن هر خواننده‌ای را
رد زمینه آشنایی با تجارت الکترونیک و نیز سرگذشت آن در ایران یاری نماید
گاهی هر چند کوچک در جهت رهایی این تکنولوژی از گمنامی و ناشناخته بودن در
ایران و برای جامعه تجاری ایران برداشته شود.
اما این انتخاب لاجرم مشکلاتی را نیز به
دنبال داشته که مهمترین آن به دلیل نو بودن این موضوع در حقوق ایران مشکل
منبع تحقیقاتی بوده است . به جرات می‌توان گفت که تقریباً هیچ تحقیق علمی
وسیع دانشگاهی در ایران در این زمینه انجام نشده است. و فقط مؤسساتی از
قبیل سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، سازمان همکاریهای علمی ریاست جمهوری و
نیز شرکتهای کارفرمای وزارت بازرگانی نظیر شرکت انفورماتیک راهبر- آن هم
با توجه به مسئولیت‌هایی که در این زمینه داشته‌اند- تحقیقاتی را در این
زمینه انجام داده‌اند که همین مؤسسات نیز بیشترین کمک را در یافتن منابع در
پروژه انتخابی داشته‌اند.
به نظر می‌رسد گام نخست در راه پیشرفت
تجارت الکترونیکی باید تحقیق و جستجو و ایجاد مبانی حقوقی لازم توسط محققان
و حقوقدانان برداشته شود و تألیف کتب و آثار حقوقی و ارائه مقالات از سوی
اساتید و حقوقدانان و اقتصاددانان در این راه ضروری است. از طرفی پس از
ایجاد بستر حقوقی لازم از جهت تئوریک نوبت به دولت می رسد تا نقش مهم و
اساسی خویش را با تصویب قوانین لازم ایفا نماید.
صاحب نظران و محققان نقش تجارت الکترونیک
را در دهکده جهانی امروز تسریع در امر جهانی شدن می‌دانند و فاصله هر کشوری
را که به نوعی از قافله استفاده کنندگان از تجارت الکترونیک عقب افتاده
باشد را با دنیا بسیار زیاد و آنرا در کوتاه مدت غیرقابل جبران می‌دانند.
جذابیت‌های پیدا و پنهان تجارت الکترونیک در دنیا باعث شده است که تحقق
دولت الکترونیکی دغدغه بنیادین کشورهای در حال توسعه باشد.
با توجه به نقشی که این صنعت در اقتصاد
بازار ایفا می کند تمام تلاش دولتمردان جمهوری اسلامی ایران نیز در این چند
سال اخیر بر آن بوده تا با آماده کردن پیش نیازهای تحقق تجارت الکترونیکی
به سوی تحقق دولت الکترونیکی گام بردارند. اما در این راه موانع و مشکلاتی
به چشم می‌خورد که می‌توان از آنها در چند قالب کلی و مجزا سخن گفت.
شاید بتوان فقدان بستر فرهنگی مناسب و نیز
فقدان قوانین متناسب در جهت اجرایی کردن قانون تجارت الکترونیکی ایران را
مهمترین عوامل در عدم استفاده از کسب و کار الکترونیکی در ایران دانست. که
رفع این موانع و تنگناها عزم جدی و اراده ملی را می‌طلبد.
امید است با از بین رفتن این چالش‌ها، دیگر تحقق دولت الکترونیکی برای دولتمردان ایران همانند یک رویا نباشد.
1-2- طرح سوال:
مطالب مختلفی در این پروژه در قالب چندین
فصل ارائه شده است که هدف تمام این مطالب این است که در نهایت هر
خواننده‌ای با مطالعه این پروژه تحقیقاتی ضمن شناخت نسبی از پدیده تجارت
الکترونیکی به پاسخ این سوال که «موانع اجرایی قانون تجارت الکترونیکی در
ایران چیست؟ » دست یابد.
اما برای دستیابی به پاسخ این سوال باید
تجارت الکترونیک به طوری جانبه مورد شناسایی قرار گیرد. و به همین جهت سعی
شده است به معرفی فصول ارائه شده در این پروژه پرداخته شود.
اینک خلاصه‌ای از رئوس مطالبی که در این
پروژه به آن پرداخته شده است ارائه می گردد در فصل دوم تمام کوشش محقق بر
آن بوده تا با ارائه تعاریف متعددی از تجارت الکترونیک و مقایسه آنها با هم
به یک تعریف جامع و منطقی دست یابد و در ادامه فصل به توجیه اقتصادی
راه‌اندازی کسب و کار الکترونیکی در جمهوری اسلامی ایران و نیز تذکر مجدد
ضرورت آن برای توسعه اشاره شده است. که اینکه انواع تجارت الکترونیک نیز
مورد بحث قرار گرفته است. اشاره به رویکرد و سیاست جمهوری اسلامی از دیگر
موارد پرداخته شده در فصل اول پروژه می‌باشد.
در فصول بعدی به ترتیب نمونه‌هایی از
اقدامات انجام گرفته توسط وزارت بازرگانی در جهت توسعه تجارت الکترونیک و
نیز چشم انداز کسب و کار الکترونیکی و حجم مبادلات الکترونیکی و سرعت گسترش
آن در ایران اشاره شده است.
در فصل پنجم از این پروژه با توجه به
اهمیت استفاده از تجارت بین‌المللی در راه گسترش این صنعت در ایران به ذکر 6
نمونه از تجربیات کشورها در حمایت از تجارت الکترونیکی در جهان امروز به
عنوان نمونه‌هایی بارز و حائز اهمیت پرداخته شده است.
در فصل ششم تجارت الکترونیک از دیدگاهی
دیگر و این بار از دریچه موانع توسعه و گسترش آن در جمهوری اسلامی ایران
تحت عناوینی همچون «عدم زمینهسازی لازم برای رشد تجارت الکترونیکی» و
«تجارت الکترونیک، موانع گسترش در ایران و راهکارها «مورد بررسی قرار گرفته
است.
در فصل هفتم از پروژه به بررسی موانع محیطی و ارائه الگوی مناسب جهت استفاده از تجارت الکترونیک در ایران پرداخته شده است.
در فصل هشتم بانکداری و تجارت الکترونیک و
پول الکترونیکی در معرض توجه قرار گرفته است. بررسی تجارت الکترونیک و نقش
بنگاه‌ها نیز در فصل نهم مورد بررسی قرار گرفته است که مطالعه تطبیقی آن
نیز در ادامه فصل آورده شده است.
در فصل دهم توجه به شرکتهای کوچک و متوسط
و ارتباط آن با تجارت الکترونیک و مراحل بکارگیری فنآوری اطلاعات و تجارت
الکترونیکی در این شرکت‌ها و نیز چالش‌ها در پذیرش و استفاده از ICT و در
نهایت پیشنهادات آنکتاد برای توسعه تجارت الکترونیکی بین شرکت های کوچک و
متوسط در کشورهای در حال توسعه پرداخته شده است.
در فصل یازدهم به مهمترین مانع و تنگنا در
توسعه تجارت الکترونیکی یعنی چالش‌های حقوقی آن توجه شده است که رفع این
موانع نیاز به کار کارشناسی وزارت خانه‌های مختلف و نیز هیئت‌های کارشناسی
مجلس شورای اسلامی و هیئت وزیران دارد.
در فصل دوازدهم و پایانی نیز در قالب فصل
نتیجه‌گیری به مهمترین موانع و تنگناها که به عنوان برآیند تحقیقات مطرح
می‌باشد اشاره شده است.
2-1- مقدمه:
بسیاری از اقتصاددانان، متخصصان و
آینده‌نگرها بر این عقیده‌اند که در سالهای اخیر انقلابی شبیه به انقلاب
صنعتی به وقوع پیوسته است که جهان را وارد «عصر اطلاعات» ساخته است و
بسیاری از جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی حیات بشر را دستخوش تحولی
عمیق نموده است. یکی از ابعاد این تحول ، تغییرات عمیقی است که در روابط
اقتصادی بیشتر افراد، شرکت‌ها و دولت بوجود آمده است. مبادلات تجاری بین
افراد با یکدیگر و شرکت‌ها با یکدیگر و افراد با شرکت‌ها و دولت‌ها به سرعت
از حالت سنتی خود که عمدتاً مبتنی بر مبادله بر مبنای اسناد و مدارک کاغذی
است خارج شده و به سوی انجام مبادلات از طریق بهره‌گیری از سیستمهای
مبتنی بر اطلاعات الکترونیکی در حرکت است.
تجارت الکترونیکی، به دلیل سرعت، کارایی،
کاهش هزینه‌ها و بهره‌برداری از فرصت‌های زودگذر عرصه جدیدی را در رقابت
گشوده است تا آنجا که گفته می‌شود عقب افتاده از این مسیر تحول نتیجه ای جز
منزوی شدن در عرصه اقتصاد جهانی نخواهد داشت. لذا کوشش شده است تا در این
فصل جهت معرفی تجارت الکترونیک به ذکر نمونه‌هایی از تعاریف ارائه شده و
نیز در ادامه به منافع (مزایا) و هزینه‌های راه‌اندازی تجارت الکترونیکی در
جمهوری اسلامی ایران و ارائه جدول اثر تجارت الکترونیکی روی مولفه‌های
(GCI) پرداخته شده است. در ادامه سعی در مقایسه بین تجارت سنتی و تجارت
الکترونیکی شده است و نیز مزایا و نگرانی‌های ناشی از توسعه تجارت
الکترونیکی نیز به دقت مورد توجه قرار گرفته است. در نهایت رویکرد و سیاست
جمهوری اسلامی ایران در قبال توسعه کسب و کار الکترونیکی در پایان فصل مورد
اشاره قرار گرفته است.
- تجارت الکترونیکی چیست؟
برای تجارت الکترونیکی تعاریف مختلفی
ارائه شده است که اغلب آنها مبتنی بر تجارت گذشته از تجارت الکترونیکی
بوده است. در ساده‌ترین شکل‌ها می‌توان آنرا به صورت «انجام مبادلات تجاری
در یک قالب الکترونیکی» تعریف نمود.
-6-1- دسترسی بیشتر به مشتریان:
یک بنگاه تجاری چه از مدل B2B پیروی کند و
چه از مدل B2B، با فروش محصولات و خدمات خود به عده زیادی از مشتریان
می‌تواند درآمدهایش را افزایش دهد. یک بنگاه اقتصادی، همیشه به دنبال
کانالهای فروش جدید، قلمرو جغرافیایی جدید و گروه و بخش‌بندی‌های جدید از
مشتریان است. برای نیل به این مقاصد، تجارت الکترونیک، روش‌های نوین
قدرتمندی را عرضه می‌کند.
2-6-1-1- کانالهای فروش
Online ممکن است به چندین قسم باشند. یک فرم متداول از کانال online،
فروشگاه online یا online shop نامیده می‌شود. از طریق فروشگاه online
مشتری می‌تواند محصولات و خدمات شرکت را بررسی کند، در مورد خود شرکت
اطلاعات کسب کند. از همه نظر، چه کیفیت، چه کمیت و از انتخاب‌های متعدد،
بهترین برآورد را انجام دهد و نهایتاً کالا یا خدمات مورد نظر را سفارش
دهد. حتی در مواردی که سفارش به صورت online هم نباشد، به نفع شرکت است که
هنگام مراجعه حضوری مشتری برای خرید در فروشگاه اطلاعات لازم در مورد خرید
online به مشتری داده شود. به نظر می‌رسد خریداران هنوز هم می‌خواهند کالای
مورد نظرشان را هنگام خرید ببینند یا لمس کنند و جزئیات آنرا بررسی کنند
اما در عین حال آنها کانالهای online را هم برای دسترسی به اطلاعات بیشتر
خرید، انتخابی بیشتر و یا دلایلی دیگر می‌خواهند و در این راه همبستگی و
ارتباط عمیق فروشگاه‌های online با فروشگاه‌های فیزیکی راه‌حل مطلوبی است
که به ذهن تبادر می‌کند. شرکتهای زیادی از این کانال به جای فروشگاه‌های
خرده فروشی (Retail Store Fronts) فروشگاه‌های خرد فروشی اختصاصی از
خودشان ندارند و از طریق خرده‌فروشی‌های رایج (عموماً نمایندگی‌ها) فعالیت
می‌کنند. اما به صورت Online خرده فروشی هم دارند. این نوع فروش به آنها
امکان دسترسی به مشتریانی را می‌دهد که به صورت متناوب به خرده فروشی‌ها
یا نمایندگی‌ها نمی‌روند یا اینکه در منطقه‌ای ساکن هستند که توسط
نمایندگی‌ها سرویس داده نمی‌شود.
2-6-1-2: دسترسی و نفوذ وسیع‌تر جغرافیایی:
تجارت الکترونیک راه تازه‌ای را برای نفوذ
به مناطق جغرافیایی جدید فراهم می آورد. بنگاه‌های بزرگ، کوچک یا تخصصی
توانند از سایت‌های فروش online خود برای فروش گسترده و فراگیر و آن هم با
هزینه‌های اضافی بسیار اندک، بهره گیرند. توانایی جذب بازارهای داخل رو به
گسترش و بازارهای بین‌المللی می توانند یک افزایش سریع در آمد برای
هنرمندان، سازندگان جواهر و نظایر این‌ها باشد. تجارت الکترونیک، می‌تواند
هر بنگاه تجاری و اقتصادی را بدون توجه به اندازه آن، به یک بنگاه جهانی
تبدیل کند.
2-6-1-3- تقسیم‌بندی جدید مشتریان (New Customer Segments) :
تجارت online به بنگاه تجاری، امکان
شناسایی و هدف گذاری، از نظر طبقه‌بندی آنها بر مبنای معیارها و شاخص‌های
مختلف را که تا پیش از این مشکل و هزینه بر بود، می‌دهد چندین شرکت تخصصی
قطعات اتومبیل، از طریق تجارت online با رویکرد هدف‌گذاری و بخش بندی
مشتریان، مبادلات تجاری بسیار قابل توجهی را انجام می دهند. برای مثال،
شرکت International 928 که به صورت انحصاری قطعات و لوازم جانبی، کهنه نو و
یا با کیفیت بسیار بالا را برای اتومبیل پورشه واسطه‌گری می‌کند. با
استفاده از فروشگاه آن لاین و همچنین تبلیغات در مجلات تخصصی به عرضه کننده
پیشرو بازار در این زمینه و برای این اتومبیل خاص تبدیل شده است.
کمپانی Alazing یک عرضه کننده کوچک و
تخصصی غذا می‌باشد. یک مشتری علاقه‌مند، با توجه به سلیقه خاص و منحصر به
فرد خود به راحتی می‌تواند alazing را از طریق چندین موتور جستجو در web
پیدا کند. مشتری، یکبار که با این کمپانی تماس بگیرد، در فهرست و طبقه‌بندی
مشتریان این کمپانی قرار می‌گیرد و به این ترتیب این کمپانی می‌تواند تماس
خود را با این مشتری حفظ کند. حتی مشتریان علاقمند به یک غذای به خصوص مثل
Beet Stroganof می‌توانند در یکی از موتورهای جستجو در شبکه، با درج نام
این غذا، نام شرکت a.lazing و وب سایت آنرا پیدا کنند.
2-7-2- فروش بیشتر به مشتریان موجود:
تکنولوژی، تکنیک‌های پیچیده جالبی را
ارائه می‌دهد. به این ترتیب که هنگامی که این تکنیک‌ها با روش‌های تماس
الکترونیکی با مشتری ترکیب شد سهم هر مشتری در خرید از شرکت (یا میزان
پایه فروش به هر مشتری) افزایش می‌یابد. مدیریت روابط مشتری (Customer
Relation Management) CRM و سیستم های (Data Mining system) کمپانی‌ها
واقعه می سازد که نه تنها حیطه وسیع‌تری از مشتریان با خصائص و عادات خرید
مشترک را هدف‌گذاری کنند بلکه این هدف‌گذاری را تا حد مشتریان و خریداران
به صورت تک به تک، محدودتر و دقیق‌تر کنند. (این توانایی به کمپانی اجازه
می‌دهد که از خصوصیات تک تک مشتریان. عادت، ذائقه یا سلیقه و علائقشان هم
آگاه باشد. (برای مثال، پست الکترونیک به شکل هدف‌گذاری شده و با
برنامه‌ریزی، بسیار موثرتر از پست‌های الکترونیکی است که بی‌هدف به انبوهی
از کاربران اینترنت فرستاده می‌شود.)
2-6-3- محصولات قابل حصول و در دسترس الکترونیکی:
منبع اصلی درآمدهای جدید، فروش کالاها و خدمات دیجیتال می‌باشد.
2-6-3-1- محصولات دیجیتالی (Digital Content):
منظور محصولات کالاها و خدمات هستند که
محتوای دیجیتالی دارند. اینترنت به طور خاص، مناسب‌ترین محل برای فروش و
توزیع محصولات دیجیتالی می‌باشد. این محصولات دامنه وسیعی را شامل می‌شود.
از جمله: موسیقی، فیلم، عکس، اخبار، اطلاعات، بازیهای Inter Active
Multiplayer Games، کتابها، مجلات و هر چیز دیگری که ماهیت دیجیتال داشته
باشد یا قابل دیجیتال شدن باشد. درآمدهای مربوط می‌توانند از طریق یکبار
استفاده یا یکبار عضویت مشتری حاصل شوند. خرید محصولات قابل Dowmload مانند
انواع نرم افزارها، از دیگر منابع اصلی درآمد است. که رشد چشمگیری داشته و
کماکان دارد. سرگرمی‌های قابل Download مانند CD ها و DVDها، بازیهای
ویدئویی، پتانسیل بالایی برای درآمدزایی دارند. (البته مشروط به قوانین کپی
رایت)
فهرست مطالب
علائم اختصاری ...............................................................................................
فهرست مطالب .................................................................................................
فصل اول: مقدمه
1-1- اهمیت انتخاب.......................................................................................
1-2- طرح سوأل ............................................................................................
فصل دوم: تعریف و شناسایی تجارت الکترونیکی در ایران
2-1- مقدمه.....................................................................................................
2-2- تجارت الکترونیکی چیست؟ .................................................................
2-3- انواع تجارت الکترونیک ........................................................................
2-4- توجیه اقتصادی راه‌اندازی تجارت الکترونیکی در جمهوری اسلامی ایران
2-4-1- منافع ................................................................................................
2-4-2 هزینه‌ها ...............................................................................................
2-5- مزایای کسب و کار الکترونیکی ............................................................
2-6- تجارت الکترونیکی چه نوع فرصت های درآمدی را خلق می‌کند؟ ......
2-6-1- دسترسی بیشتر به مشتریان ...............................................................
2-6-2- فروش بیشتر به مشتریان موجود........................................................
2-6-3- محصولات قابل حصول و در دسترس الکترونیکی ...........................
2-7- تجارت الکترونیکی ضرورتی برای توسعه .............................................
2-8- نگاهی به تجارت الکترونیک از دریچه محدودیت‌های داخلی ...............
2-9- تجارت الکترونیک، مزایا و نگرانی‌ها ....................................................
2-9-1- تجارت الکترونیک و مزایا.................................................................
2-9-2- تجارت الکترونیک و نگرانی‌ها..........................................................
2-10- رویکرد دولت جمهوری اسلامی ایران ................................................
2-11- سیاست تجارت الکترونیکی ایران........................................................
2-11-1- اهداف ...........................................................................................
2-11-2- اصول .............................................................................................
2-12- نتیجه‌گیری..........................................................................................
فصل سوم:
نمونه‌هایی از اقدامات وزارت بازرگانی در جهت تحقق تجارت الکترونیکی
3-1- مقدمه.....................................................................................................
3-2- طرح مطالعات امکان سنجی تجارت الکترونیکی ...................................
3-3- طرح ایجاد مرکز صدور گواهی دیجیتال ................................................
3-4- طرح ایجاد شبکه جامعه اطلاع رسانی بازرگانی کشور ..........................
3-5- طرح استانداردسازی شماره‌گذاری کالا و خدمات و فعالیت‌ها ..............
3-6- نتیجه‌گیری.............................................................................................
فصل چهارم: آینده تجارت الکترونیک
4-1- مقدمه.....................................................................................................
4-2- چشم انداز کسب و کار الکترونیکی ......................................................
4-3- حجم مبادلات الکترونیکی و سرعت گسترش آن ..................................
4-4- نتیجه‌گیری.............................................................................................
فصل پنجم:
تجربه بعضی از کشورها در حمایت از تجارت الکترونیکی در جهان امروز
5-1- مقدمه ....................................................................................................
5-2- تجربه اتحادیه اروپا ................................................................................
5-3- تجربه کشورهای آ. س. آن.....................................................................
5-4- تجربه انگلستان .....................................................................................
5-5- تجربه یونان ...........................................................................................
5-6- تجربه اسکاتلند.......................................................................................
5-7- نتیجه‌گیری.............................................................................................
فصل ششم:
تجارت الکترونیک و موانع گسترش آن در جمهوری اسلامی ایران
6-1- مقدمه.....................................................................................................
6-1- عدم زمینهسازی لازم برای رشد تجارت الکترونیکی ...........................
6-3- تجارت الکترونیک، موانع گسترش در ایران و راهکارها........................
6-4- نتیجه‌گیری.............................................................................................
فصل هفتم:
موانع محیطی و ارائه الگوی مناسب جهت استفاده از تجارت الکترونیکی در ایران
7-1- مقدمه.....................................................................................................
7-2- مطالعه تحقیقی در جهت یافتن الگوی مناسب برای استفاده از داد و ستد
الکترونیکی در ایران .........................................................................................
7-2-1- طرح پرسش‌ها .................................................................................
7-2-2- اهداف تحقیق ...................................................................................
7-2-3- روش‌های تحقیق .............................................................................
7-2-3-1- روش تطبیقی ..............................................................................
7-2-3-2- روش پیمایشی ............................................................................
7-2-4- نتیجه‌گیری از تحقیق .......................................................................
7-2-5- ارائه الگوهای حاصل از تحقیق..........................................................
7-2-6- ارائه پیشنهادات ................................................................................
7-3- نتیجه‌گیری.............................................................................................
فصل هشتم: بانکداری و تجارت الکترونیکی
8-1- مقدمه.....................................................................................................
8-2- بانکداری الکترونیکی ............................................................................
8-3- بانکداری الکترونیک در ایران و موانع موجود در سر راه آن. .................
8-4- پول الکترونیکی چیست؟.......................................................................
8-5- ویژگی های کلیدی پول الکترونیکی .....................................................
8-6- اثرات پول الکترونیکی بر بانک‌ها............................................................
8-7 – جمع‌بندی و نتیجه‌گیری ......................................................................
فصل نهم: تجارت الکترونیکی و بنگاه‌ها
9-1- مقدمه ....................................................................................................
9-2- موانع توسعه تجارت الکترونیکی در بنگاه‌ها ..........................................
9-3- نتیجه‌گیری ............................................................................................
فصل دهم: تجارت الکترونیکی و شرکتهای کوچک و متوسط
10-1 مقدمه.....................................................................................................
10-2- بکارگیری تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط..........
10-3- مراحل بکارگیری فنآوری اطلاعات و تجارت الکترونیکی در شرکتهای
کوچک و متوسط ............................................................................................
10-4- چالش‌ها در پذیرش و استفاده از تجارت الکترونیکی در
10-4-1- برخی از مزایا در استفاده از تجارت الکترونیکی در ..........
10-4-2- برخی از مشکلات در پذیرش تجارت الکترونیکی از زاویه‌ای دیگر
10-5- پیشنهادات آنکتاد برای توسعه تجارت الکترونیکی در بین شرکتهای کوچک
و متوسط در کشورهای در حال توسعه ...........................................................
10-6- نتیجه‌گیری .........................................................................................
فصل یازدهم: چالش‌های حقوقی اجرای قانون تجارت الکترونیکی ایران
11-1- مقدمه..................................................................................................
11-2- نتایج بررسی کلی نیازهای سیستماتیک نظام قضایی ایران برای تحقق تجارت الکترونیکی
11-2-1- فهرست مطالب مطروحه در قانون تجارت الکترونیکی ایران..........
11-2-2- توضیحات مربوط به فهرست مطروحه در قانون تجارت الکترونیکی
ایران..................................................................................................................
11-2-3- فهرست قوانین لازم التصویب جهت
اجرای قانون تجارت الکترونیک با توجه به موضوعات مطروحه در آن
..........................................................................................................................
11-3- جدایم سایبری.....................................................................................
11-3-1- جعل سایبری..................................................................................
11-3-2- کلاهبرداری سایبری.......................................................................
11-3-3- جاسوی سایبری.............................................................................
11-3-4- تطهیر نامشروع سایبری..................................................................
11-4- برخی از موانع جزایی تحقق تجارت الکترونیکی.................................
11-5- چالشی به نام «فقدان آیین نامه‌ها»........................................................
11-6- نتیجه‌گیری..........................................................................................
فصل دوازدهم: نتیجه‌گیری
منابع و مأخذ.....................................................................................................
