پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت دولتی(گرایش تحول)
بررسی عوامل موثر بر اجرای موفق دولت الکترونیک در آموزش و پرورش و موانع اجرای آن
(مطالعه موردی شهر نوشهر)
بررسی عوامل موثر بر اجرای موفق دولت الکترونیک در آموزش و پرورش و موانع اجرای آن
چکیده:
آغاز
اصلاحات ساختاری در کشور در جهت کاهش کاغذ بازی و بهبود شیوه انجام امور
اداری، اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات و در نتیجه آن، دولت الکترونیک را،
بیش‌ازپیش نمایان می کند. دولت الکترونیک یکی از پرقدرت‌ترین فناوری در
عرصه جهانی است که با تاثیر گذاشتن بر روش‌زندگی، کار، آموزش افراد و
ارتباطات میان فردی ،مشکلات نارضایتی را حل کرده است.این تغییرات آموزش و
پرورش را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. دولت الکترونیک استفاده و
کاربرد آسان از فناوری اطلاعات در جهت ارائه خدمات دولتی به صورت مستقیم به
مشتریان در طول هفته و در طول 24 ساعت شبانه روز می‌باشد. با توجه به
اهمیت این موضوع در این پژوهش به دنبال آن هستیم تاعوامل تاثیرگذار بر
اجرای موفق دولت الکترونیک و همچنین موانع اجرای آن را در آموزش و پرورش
نوشهر، مورد مطالعه قرار دهیم. در این تحقیق با استفاده از مدل تغییر یافته
سازمان ملل و نیز با تست سه فرضیه تلاش شده است
عوامل
تاثیرگذار را شناسایی کرده و ارتباط این متغیرها را با اجرای موفق دولت
الکترونیک بررسی کند. با استفاده از 105 پاسخ آماری معتبر به بررسی فرضیات
تحقیق پرداخته شده است. و با تست فرضیات با استفاده از تکنیک‌های آمار-
ریاضی(تحلیل عاملی و تحلیل مسیر و مدل یابی معادلات ساختاری) با کمک نرم
افزارهای Spss,Excel.Lisrel8.8 هر سه فرضیه مورد تایید قرار گرفت.و به این
نتیجه رسیدیم که متغیرهای مردم‌سالاری و آمادگی الکترونیک بر اجرای موفق
دولت الکترونیک تاثیر گذار است؛ و با توجه به آزمون رتبه‌بندی ، شاخص
آمادگی دولت الکترونیک تاثیر بیشتری بر اجرای موفق دولت الکترونیک دارد و
آموزش و پرورش میتواند با بکارگیری این شاخص‌ها و تقویت آن در سازمان، در
جهت تسهیل کارها، اقدام نماید.
واژگان‌کلیدی:
اینترنت
آموزش‌وپرورش
دولت‌الکترونیک
فناوری‌اطلاعات‌و‌ارتباطات
مقدمه
جامعه
امروز با تغییرات بی‌سابقه مواجه است و بشریت در میان دگرگونی‌هایی زندگی
میکند که کل زندگی اورا دستخوش تغییراتی اساسی ساخته است. ضریب آهنگ زندگی
،تجربه‌های روزمره و برنامه‌های زمانی معمول انسانها چنان دگرگون شده‌اند
که در هیچ برهه‌ای از تاریخ ،مانند آن مشاهده نمی‌شود. دگرگونی‌های
اجتماعی ناشی از فناوری اطلاعات به سرانجامی منتهی شده است که عصر حاضر را
با نام‌های چون عصر اطلاعات ،فضای‌سایبر ،جامعه دانش‌محوری
وجامعه‌اطلاعاتی می‌شناسند.(علیدوستی،382:1383). در واقع یکی از تحولات
عمده و بسیار مهم، مطرح شدن اطلاعات و اهمیت نقش اساسی آن در سازمانها و
جوامع است(سلاجقه،1391: 248). از سوی دیگر فناوری، به دولت‌ها در جهت
دستیابی به بعضی اهداف مهم از طریق وب‌سایت‌هایی که اطلاعت مورد نیاز را
به مردم ارائه می‌دهند ، فراهم می‌آورد(پری باتوک و ژانک ، 2008: 143).
هدف
این فصل بیان کلیات تحقیق می‌باشد که خواننده با نگاه کوتاه به اهداف
تحقیق نایل آید .در ادامه این فصل، محقق به بیان مساله و طرح سوالات اصلی و
فرعی، اهمیت و ضرورت تحقیق و فرضیات که شامل سه فرضیه می‌باشدو نیز اهداف
تحقیق که شامل هدف اصلی و اهداف فرعی می‌باشد. پرداخته است.جامعه آماری
تحقیق حاضر ، کارکنان آموزشی و اداری که دارای مدرک دیپلم و بالاتر هستند؛
و نیز مدیران، که تعداد آنها حدوداً 200 نفر هستند، تشکیل می‌دهد. که از
بین این کارکنان به صورت تصادفی نمونه‌ای به حجم 140 نفر انتخاب شدند که با
توجه به ریزشی بودن پرسشنامه موفق به جمع‌آوری 105 عدد پرسشنامه شدیم.در
ادامه به ابزار تحقیق و نیز به روشهای تجزیه‌و‌تحلیل اطلاعات پرداخته
میشود و بعد از آن به محدودیت‌های که در بررسی این تحقیق پیش‌روی محقق
قرار گرفته، پرداخته میشود و در نهایت به تعریف عملیاتی واژگان
می‌پردازیم.
فهرست مطالب
فصل اول:کلیات تحقیق 1
1- 1 مقدمه 2
1-2 بیان مساله و طرح سوالات اصلی و فرعی 3
1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق 4
1-4 فرضیات 6
1-5 اهداف تحقیق 7
1-6 جامعه آماری ،حجم نمونه 8
1-7 ابزار تحقیق 8
1-8 قلمرو تحقیق 8
1-9 روش جمع‌آوری تجزیه و تحلیل اطلاعات 9
1-10 محدودیت ها 9
1-11 تعریف عملیاتی واژگان 10
فصل دوم :ادبیات تحقیق 13
بخش اول: ادبیات تحقیق 14
2-1-1 مقدمه 14
2-1-2 تاریخچه پیدایش دولت الکترونیک 15
2-1-3 تعاریف عملیاتی: 17
2-1-4 عناصر موثر در آمادگی الکترونیکی: 24
2 -1-5 سیر تکاملی مدل‌های دولت الکترونیک 25
2-1-6 چارچوب تجزیه و تحلیل دولت الکترونیک 27
2-1-8 دیدگاه های مختلف در مورد دولت الکترونیک 35
2-1-9 رویکردهای دولت الکترونیک 36
2-1-10 ضرورت و منافع راه اندازی دولت الکترونیک 38
2-1-11 پیش‌نیازهای ایجاد دولت الکترونیک 42
2-1-12 اهمیت ایجاد دولت الکترونیک 44
2-1-13 عوامل موثر در اجرای موفق دولت الکترونیک: 45
2-1-14 موانع ایجاد دولت الکترونیک و چالش های آن 47
2-1-15 تغییرات ایجادشده در دولت 50
2-1-16 اهداف دولت الکترونیک 51
2-1-17 اثرات دولت الکترونیک بر مدیریت و سازمان 52
2-1-18 گامهای لازم به منظور ایجاد یک دولت الکترونیکی موفق 55
2-1-19 عوامل ایجاد دولت الکترونیک 56
2-1-20 ویژگی‌های دولت الکترونیک 58
2-1-21 ابعاد دولت الکترونیک 59
2-1-22 آسیب‌شناسی دولت الکترونیک 61
2-1-23 ساختار دولت الکترونیک 63
2-1-24 تجارت الکترونیک 64
بخش دوم : پیشینه تحقیق و بررسی مدل ها 67
2-2-1مقدمه: 67
2-2-2پیشینه تحقیق: 68
2-2-2-1تحقیقات داخلی: 68
2-2-2-1-1کتاب: 68
2-2-2-1-2پایان نامه: 71
2-2-2-1-3مقاله: 78
2-2-2-2تحقیقات خارجی: 82
2-2-3بررسی مدل ها: 86
2-2-3- گام های استقرار دولت الکترونیک : 86
2-2-3-2مدل های اطلاع رسانی و ارائه خدمات دولت الکترونیک 96
2-2-3-3 مدل‌های آمادگی الکترونیک و اجرای موفق دولت الکترونیک: 99
2-2-3-4 مدل موانع ایجاد دولت الکترونیک: 105
بخش سوم: معرفی جامعه آماری 107
2-3-1مقدمه 107
2-3-2تاریخچه آموزش و پرورش: 108
2-3-2-1تاریخ تحول اداری سازمان آموزش و پرورش ایران: 109
2-3-2-2اداره کنونی امور آموزش و پرورش: 110
2-3-3 تعریف آموزش و پرورش: 111
2-3-4 آموزش الکترونیکی: 112
2-3-5 نقش دولت الکترونیک در آموزش و پرورش 113
2-3-5-1 دولت الکترونیک در آموزش: 113
2-3-5-2 دولت الکترونیک در سازمان آموزش و پرورش: 114
2-3-5-3 دولت الکترونیک در مدارس: 115
2-3-5-4 دولت الکترونیک و دانش آموزان: 115
2-3-5-5 دولت الکترونیک و معلمان: 116
2-3-6 نفش دولت الکترونیک در آموزش و پرورش ایران 117
2-3-7 مسئولیت ها و مهارت های حرفه ای کارکنان آموزش و پرورش 118
2-3-7-1 مدیر: 118
2-3-7-2 معلمان 119
2-3-7-3 کارکنان اداری 120
2-3-8خصوصیات مراکز آموزشی در ارتباط با توسعه ی دولت الکترونیک 121
2-3-9 معرفی آموزش و پرورش نوشهر 123
فصل سوم :متدولوژی تحقیق 126
3-1 مقدمه 127
3-2 روش و نوع تحقیق 128
3-3 افق زمانی و مکانی تحقیق 129
3-4 مدل مفهومی تحقیق 130
3-4-1اجرای موفق دولت الکترونیک 130
3-4-2 زیر شاخص های آمادگی الکترونیک 131
3-4-3 زیر شاخص‌های مردم‌سالاری 136
3-4-4 مدل کلی پژوهش 138
3-5 جامعه آماری 139
3-6 محاسبه حجم نمونه 140
3-7 ابزار جمع‌آوری اطلاعات 140
3-8 روایی و پایایی پرسشنامه 141
3-9 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 146
فصل چهارم جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات 147
4-1مقدمه 148
4-2 توصیف داده‌ها 149
4-2-1 جنسیت: 150
4-2-2 وضعیت تاهل: 151
4-2-3 سن: 152
4-2-4 سابقه کار: 153
4-2-5 تحصیلات: 154
4-3 تحلیل داده‌ها 155
4-3-1 آزمون نرمال بودن متغیرهای پژوهش: 155
4-3-2 آزمون تحلیل واریانس 157
بررسی رابطه بین متغیرهای جمعیت‌شناختی و متغیرهای تحقیق 157
4-3-2-1 بررسی رابطه‌ی جنسیت پاسخدهندگان با متغیرهای تحقیق 157
4-3-2-2 بررسی رابطه سن پاسخ دهندگان بر متغیرهای تحقیق 158
4-3-2-3 بررسی رابطه سطح تحصیلات پاسخ دهندگان بر متغیرهای تحقیق 159
4-3-2-4 بررسی رابطه‌ی وضعیت تأهل پاسخ دهندگان با متغیرهای تحقیق 160
4-3-2-5 بررسی رابطه سابقه خدمت پاسخدهندگان بر متغیرهای تحقیق 161
4-3-3-1 بیان مدل 163
4-3-3-2 تخمین مدل 163
4-3-3-3 ساخت ماتریس کوواریانس 164
4-3-3-4 ارزیابی تناسب مدل 169
4-3-3-4-1 آزمون مجذور کای، مجذور کای به درجه آزادی 170
4-3-3-4-2 شاخص , G FI A G F I 170
4-3-3-4-3 شاخص RMSR یا RMR 171
4-3-3-4-4 تفسیر و تعبیر مدل 171
4-3-3-5 تحلیل مدل اندازه گیری (Measurement Model) 173
4-3-3-6 پاسخ به فرضیات پژوهش با استفاده معادلات ساختاری (SEM) 175
4-3-3-6-1 فرضیه اول : 176
4-3-3-6-2 فرضیه دوم : 176
4-3-3-6-3 فرضیه سوم : 177
4-3-3-7 خلاصه نتایج آزمون فرضیه‌ها 178
4-4 موانع موجود در را جرای موفق دولت الکترونیک در آموزش و پرورش نوشهر 179
فصل پنجم :نتایج و پیشنهادات 181
5-1 مقدمه 182
5-2 مروری بر مراحل تحقیق 182
5-3 نتایج حاصل از یافته‌های پژوهش 184
5-3-1 نتایج بدست آمده از آمار توصیفی: 184
5-3-1 نتایج به دست آمده از آمار استنباطی 184
فرضیه اول تایید شد 185
فرضیه دوم تایید شد. 186
فرضیه سوم تایید شد. 186
5-3-3 نتایج کلی پژوهش 187
5-4 پیشنهادات 187
5-4-1 پیشنهادات برای سازمان 187
5-4-2 پیشنهادات برای محققین آتی: 188
5-6 محدودیت های تحقیق 189
به طور کلی محدودیت‌های تحقیق عبارت اند از 189
محدودیت‌های در اختیار محقق: 189
محدودیت‌های خارج از کنترل محقق: 189
فهرست منابع 190
فهرست منابع فارسی 191
فهرست منابع انگلیسی 202
پیوست ها أ
پیوست الف: پرسش نامه ب
پیوست ب: ضمیمه آزمون لیزرل ه
فهرست جداول
جدول2-1: مختصات مدل تحول دولت الکترونیک(کیم،2007 :8). 27
جدول 2-2: چارچوب تجزیه وتحلیل دولت الکترئونیک(آیبید، 2007 :7). 28
جدول2-3: توصیف سیستم ها و برنامه های کاربردی و بیان ویژگی آنها(آیبید، 2007: 10-15). 34
جدول2-2-1: کشورها ازنظر جایگاه خود در مراحل دولت الکترونیک (سازمان‌ملل،2006). 88
جدول2-2-2:سایر مدل های مراحل تکاملی دولت الکترونیک 95
جدول2-2-3: خصوصیات مدل سنجش و تحلیل و میزان رشد اینترنت درسراسرجهان (مولا،2005) 103
جدول2-3:جدول تناظر سوالات 143
جدول 3-3: ضریب آلفای کرونباخ هر یک از ساختارها 145
جدول4-1: توزیع فراوانی جنسیت افراد در نمونه جمع آوری شده 150
جدول4-2 : توزیع فراوانی وضعیت تاهل افراد در نمونه جمع آوری شده 151
جدول4-4 توزیع فراوانی سابقه کار افراد در نمونه جمع آوری شده 153
جدول4-5: توزیع فراوانی تحصیلات افراد در نمونه جمع آوری شده 154
جدول4-6: آزمون نرمال بودن آمادگی الکترونیک 155
جدول 4-7: آزمون نرمال بودن مردم سالاری 156
جدول 4-8 : آزمون نرمال بودن اجرای دولت الکترونیک 156
جدول 4-10:نتایج آزمون F(تحلیل واریانس) برای برسی تفاوت معنادار از لحاظ سن 158
جدول4-11:نتایج آزمون F(تحلیل واریانس) برای برسی تفاوت معنادار از لحاظ تحصیلات 159
جدول 4-12: نتایج آزمون T مستقل برای برسی تفاوت معنادار از لحاظ تأهل 160
جدول 4-13:نتایج آزمون F(تحلیل واریانس) برای برسی تفاوت معنادار از لحاظ سابقه خدمت 161
جدول 4-15: شاخص های برازش مدل 172
جدول 4-16: بارهای عاملی (Loading factor) متغیرهای برونزا 173
جدول 4-17: بارهای عاملی (Loading factor) متغیرهای درونزا 174
فهرست نمودار
نمودار2-2-1: مدل لاینه -لی(لاینه- لی،18:2001). 90
نمودار2-2-5:عوامل موثر بر ارائه موفق خدمات دولت الکترونیک 105
نمودار2-2-6:موانع ایجاد دولت الکترونیک با تمرکز بر مشکلات تبادل پولی و مالی (قلی پور،1388). 106
نمودار3-1: مدل مفهومی اجرای موفق دولت الکترونیک 131
نمودار 3-2:.اجزاء شاخص آمادگی دولت الکترونیک 136
(نور ات ال، 2007: 6). 136
نمودار3-3: زیر شاخص‌های مردم سالاری برای اجرای موفق دولت الکترونیک(آیبید،2008) 138
نمودار3-4 : مدل کلی اجرای موفق دولت الکترونیک 139
نمودار4-1 : توزیع فراوانی جنسیت افراد در نمونه جمع‌آوری شده 150
نمودار4-2: توزیع فراوانی وضعیت تاهل افراد در نمونه جمع آوری شده 151
نمودار4-5 : توزیع فراوانی تحصیلات افراد در نمونه جمع آوری شده 154
نمودار 4- 6: نمایش مراحل اساسی تحلیل 162
نمودار 4-8: مدل تحقیق در حالت معناداری ضرایب (t-value) 167
نمودار 4-10: مدل تحقیق در حالت معناداری ضرایب (t-value) 168
