بررسی حقوق مالکیت معنوی تجارت
.مقدمه
حمایت از حقوق مالکیت معنوی یک موضوع مهم
در مذاکرات تجاری چند حانبه می باشد. مباحث فعلی در مورد حقوق مالکیت معنوی
دارای دو وضعیت کاملاً متقاوت می باشد. برخی افراد از حقوق مالکیت معنوی
بعنوان یک ابزر اثر بخش برای پیشرفت تکنولوژی و بعنوان یک تسهیل کنند. برای
انتقال تکنولوژی برای کشورهای در حال توسعه حمایت می کنند. برخی افراد
دیگر یک دید گاه کاملاً متفاوت دارند و حقوق مالکیت معنوی را بعنون تنها
عامل دفاع کننده از منافع کشور های پیشرفته در نظر گیرند. برای مثال برخی
از اقتصاد دانان اظهار می کنند که رژیم حقوق مالکیت معنوی بین المللی فعلی
قواعد جهانی بازیهای بین المللی را به نفع کشورهای توسعه یافته تغییر داده
است و ایجاد منافع بلند مدت برای کشورهای درحال توسعه بخصوص کشورهای فقیر
از جانی جنبه های تجاری حقوق مالکیت معنوی ( TRips) به نظر می رسد که
بسیار پرهزینه و نامطمئن محقق می شنود ( word Bank 2001) علی رغم این
انتقادات احتراز TRips بر این است که « حمایت و تقویت حقوق مالکیت معنوی
باید به ارتقای نوآوری تکنولوژیکی و انتقال جذب تکنولوژی کمک نماید و
منافع متقابل ایجاد کنندگان و استفاده از دانش تکنولوژیکی را طوری تامین
نماید که به رخساره اقتصادی واجتماعی منجر شود. TRips .(Wipo, 1224)
منعکس کنند منافع کشورهای پیشرفته می باشد. مخالفان TRips سئوالات اساسی در
مورد نقش بالقوه حقوق مالکیت معنوی (TRips ) در انتقال تکنولوژی و
جریانهای سرمایه به کشورهای در حال توسعه دارند. برای نمونه، در گزارش اخیر
کمیته TRips به خودی خود منجر به افزایش FDI نمی شود، یا این حمایت
انتقال تکنولوژی یا نو آوری محلی را در کشورهای در حال توسعه تشویق نمی
کند. ( suns, 2000) ولی برخی مطالعات اخیر، پروژه uncTAD -icsTD (
Maslus,2000, lall and Albaladejo.20041 ) بینش های جدیدی در مورد
رابطه بین IPRs و انتقال تکنولوژی به کشورهای در حال توسعه ارائه می کند. آنها دریافتند که اثرات IPRs بر
انتقال تکنولوژی به کشورهای در حال توسعه و نوآورن محلی کشورهای در حال
توسعه بر طبق سطح توسعه اقتصادی و ماهیت تکنولوژیکی فعالیتهای اقتصادی
متفاوت می باشد.
این وضعیت در مطالعه موردی کشور کره
وجنوبی مجدداً تایید گردید. بر مبنای تحقیقات بلند مدت بر روی رفتار ترکنا
در انتقال تکنولوژی و ایجاد توانایی محلی در کره جنوبی، این مقاله نشان می
دهد که:
2- چاچوبهای تحلیلی
1-2- چاچوب مسیر تکنولوژی
این چارچوب دو مسیر تکنولوژیکی را - یکی
در کشورهای پیشرفته ودیگری در کشورهای در حال توسعه - بعنوان روشی برای
تجزیه و تحلیل شرکتها در کشورهای در حال توسعه اکتساب تکنولوژی خارجی
انباشت توانایی جذب خودشان در طول مسیر تکنولوژی تجزیه و تحلیل و منسجم می
نماید ( kim,1997a)
مسیر تکنولوژی ( Technological
trajectory) به جهت تکاملی پیشرفتهای تکنولوژیکی که در صنایع و بخش ها قابل
مشاهده می باشند مربوط می شود. , utterback و Abernathy (1975) عنوان
کردند که صنایع و شرکتها در کشورهای پیشرفته در طول یکه مسیر تکنولوژی که
متشکل از سه مرحله تغییر ( fiuid) انتقال ( transition) و
خاصی (
specific) می باشد توسعه می یابند. این اصطلاحات انعطاف پذیری سیستم تولیدی
درگیر را منعکس می کند هر چند این مراحل، به تکنولوژی نو ظهور تکنولوژی
میانی ومراحل تکنولوژی بالغ مربوط می شوند، در این مقاله جدید بودن
تکنولوژی محصول مورد نظر را منعکس می کنند.
شرکتها در یک تکنولوژی جدید یک الگوی
متغیر از نو آوری را نشان خواهند داد. نرخ نوآوری رادیکالی محصول ( نسبت به
تدریجی ) با لا است. تکنولوژی محصول جدید اغلب ناپخته، گران و نامطمئن
است، ولی عملکرد آن طوری است که برخی خواسته های بازار را بر آورد. می سازد
تغییرات محصول ناشی تغییرات بازار می باشد، بنابراین سیستم تولید متغیر
باقی می ماند و سازمان به یک ساختار منعطفی نیاز دارد که بطور سریع و اثر
بخشی به تغییرات دربازار و تکنولوژی پاسخ دهد. (Abernathy and
utterback در این مرحله، پیشگامان در کشورهای پیشرفته از مزیت اولین ایجاد
کننده در بازار بر مبنای نو آوری رادیکالی محصول مطمئن هستند.
وقتی که نیازهای بازار بهتر درک شدند و
تکنولوژی محصولات جایگزین متمرکز گردیدند، گذر به سوی طراحی محصولات بر روش
های تولید انبوه آغاز می شود و رقابت در قیمت ونیز عملکرد محصول در مرحله
میانی تکنولوژی افزایش می یابد، رقابیت در هزینه ها منجر به تغییرات
رادیکالی در فرایندها و کاهش سریع هزینه ها می شود. توانایی و مقیاس تولید
اهمیت بیشتری برای بدست آوردن مقیاس اقتصادی فرض می کند. شرکتهای کشورهای
پیشرفته بر تون خود را در بازارهای جهانی از طریق نوآوری مستمر در محصولات و
فرآیندهای حفظ می کنند.
وقتی که صنعت و بازار آن به مرحلة بلوغ
رسید و رقابت در قیمتها افزایش یافت، فرآیند تولید، اتوماتیک تر ، منسجم
تر، سیستمی تر و خاص می شود و محصولات استاندارد تولید می نماید. و نوآوری
بر روی بهبود تدریجی فرآیند و جستجوی کارآیی بالاتر تغییر می یابد. هنگامی
که صنعت به مرحله بلوغ تکنولوژی رسید کمتر احتمال دارد که هدف شرکتها از
R&o نو آوری رادیکالی باشد زیرا در این مرحله شرکتها در وضعیت رقابتی
خود بسیار آسیب پذیر می شوندو پویای صنعت ممکن است از طریق تهاجم ناشی
نوآوریهای رادیکالی ایجاد شد. بوسیله تازه واردان جدید احیا شود. ولی برخی
صنایع در توسعه حیات محصولاتشان در این مرحله با یکسری از نوآوریهای تدریجی
جهت افزودن ارزش جدید تا حدودی موفق می شوند.
در بخش بعدی این مرحله، معمولاً صنایع به
سمت کشورهای در حال توسعه یعنی همان جایی که هزینه های تولید کمتر است
جابجا می شوند. بخش بالای شکل یک مسیر بالا را نشان می دهد این مدل روند
(Trajectory model) کاربود جهانی ندارد و ممکن است با تغییر پارادیم
اقتصادی -فنی بطور قابل ملاحظه ای تغییر نماید. با وجود این، مدل ارائه شد و
جهت تجزیه و تحلیل انتقال تکنولوژی و ظرفیت سازی در کشورهی در حال توسعه
مفید می باشد.
بر مبنای تحقیق که در مورد صنعت الکترونیک
کره انجام شده KIm در حال 1980 یک مدل سه مرحلهای - خرید (acquisition)
جذب ( Assimilation) و بهبود برای توسعه utterbacks ارائه داد. در خلال
مراحل اولیه صنعتی سازی، کشورهای درحال توسعه تکنولوژی بالغ خارجی را از
کشورهای پیشرفته صنعتی می خرند. به علت فقدان توانایی داخلی ایجاد عملیات
تولید، کار آفرینان داخلی فرآیندهای تولید را از طریق خرید بسته کامل
تکنولوژی خارجی که این بسته شامل فرآیندهای مونتاژ، مشخصات محصول، دانش حتی
تولید پرسفل ؟؟ و اجزاء و قطعات می باشد، توسعه میدهند تولید در این مرحله
صرفاً عملیات مونتاژ درون دادهای خارجی جهت تولید محصولات نسبتاً
استاندارد و مشابه می باشد.
زمانیکه وظیفه خرید انجام شد، تکنولوژیهای
طراحی و تولیدمحصول به سرعت در درون کشور انتشار می یابد. افزایش رقابت از
جانب تازه واردهی جدید باعث تلانشهای تکنیکی بومی در جذب تکنولوژیهای
خارجی جهت تولید محصولات نسبتاً متمایز می شود. موفقیت نسبتی در جذب
تکنولوژی وارد شده و افزایش تاکید بر ارتقای صادرات به همراه ارتقای
توانایی مهندسان و دانشمندان داخلی، منجر به بهبود تدریجی تکنولوژی بالغ می
گردد تاکید تکنولوژیکی در خلال این مرحله مشبه سازی (Duplicative
imitation ) می باشد./
با مرتبط کردن مسیرهای تکنولوژیکی (1975) Abernathy ,Utterhack و (1980)
Kim و(1988) choi , Bae ,Lee فرض کردند که مسیر تکنولوژی سه
مرحله ای در کشورهای در حال توسعه نه تنها در مرحلة بلوغ تکنولوژی بلکه در
مرحله میانی تکنولوژی نیز روی میدهد
مواجه با افزایش رقابت از جانب کشورهای تازه صنعتی شده و مواجه با افزایش رقابت از جانب کشورهای تازه صنعتی شده ( NsiE)
گروه دوم، شرکتهای موجود در کشورهای تازه صنعتی گروه اول، که تکنولوژیهای
بالغ خارجی را کسب جذب و بعضی مواقع بهبود دادند، هدف تکرار فرآیند مشابه
با میزان دانش سطح بالاتر در مرحله میانی تکنولوژی می باشد. در این مرحله (
مرحله میانی) تاکید تکنولوژیکی تقلید خلاقانه و تولید محصولات الگوبرداری
( Benchmqrking) و همچنین یادگیری گسترده از طریق سرمایه گذاری اساسی در
فعالیتهای R&D داخلی انجام می شود. بسیاری از صنایع در NsiE (برای مثال کسرو تایوان) به این مرحله رسیده اند.
در صورت موفقیت برخی از این صنایع حتی
ممکن است با انباشته مناسب توانایهای تکنولوژیکی محلی تکنولوژیهای جدید
ایجاد نمایند و به این ترتیب شرکتهای کشورهای پیشرفته را به چالش وا دارند.
نوآوری شعار این صنایع می باشد. وقتی تعداد قابل ملاحظه ای از صنایع
همچنانکه در بخشی پایین تر شکل یک نشان داده شده است کشورهای در حال توسعه
جهت مسیر تکنولوژی در کشورهای پیشرفته را برعکس می نمایند.
این مدل ساده شرح نسبتاً دقیقی از فرآیند
تکاملی است که در کشورهای تازه صنعتی شده گروه اول در حوزه آسیای شرقی روی
داده است (kim ,Hobdy, 1995) در دهه 60 و 70 مبنای تکنولوژیکی محلی بسیار
ابتدایی بود، کره و تایوان ابتدا تکنولوژیهای بالغ را کسب و جذب نمودند و
از طریق آنها به تقلید مشابه از محصولات خارجی وموجود با نیروی کاری
ماهروئدی ارزان پرداختند. سپس با انباشت توانایی تکنولوژیکی از طریق
یادگیری از طریق انجام ( Learnigy doing) به همراه ارتقای کیفی سیستم
آموزش، این کشورها را قادر ساخت تا در مواجه با افزایش هزینه های نیروی کار
وافزایش رقابت ناشی از کشورهای تازه ملهکی شده و گروه دوم به تقلید
نوآورانه دست بزنند. سنگاپور نیز فرآیند متقابه را طی کرد، و محصولات بالغ
خارجی را با هزینه های کمتر و از طریق سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI)
تولید نمود. وقتی زیر بنای مهارتی سنگاپور ارتقا یافت شرکتهای چند ملیتی
MACS) ) استراتژی خود را نسبت به سنگاپور بعنون مکان تولید محصولات
پیشرفته با R&D داخلی قرن استفاده نمودند، و شرکتهای مبتنی برنیروی
انسانی را به کشورهای تازه صنعتی شد. گروه دوم انتقال دادند بسیاری از
اقتصاد های آسیای شرقی مانند تایلند،مالزی، اندونزی، ویتنام و فیلیپین در
مرحله تکنولوژی بالغ هستند، و با استفاده از نیروی کاری انرژی به تقلید
مشابه از محصولات خارجی موجود می پردازند. در مقابل کشورهای دیگر مانند چین
تایپ و برخی از اقتصادهای اروپای شرقی ممکن است مراحل حرکت از سمت تقلید
مشابه به تقلید نوآورانه و مراحل نوآوره را طی نکرده باشند. آنها داستان
طولانی تری از انباشت تکنولوژیکی دارند و هم اکنون به مرحلة تقلید مشابه
رسیده اند قبل از اینکه اقتصاد هایشان را به روی کشورهای دیگر بازنمایند.
ممکن است برخی از بخش های این اقتشصاده در آغاز توانایی کافی برای ورود به
مرحله میانی تکنولوژی را داشته باشند. اگرآنها مرحله تکنولوژی بالغ را طی
کنند، انتظار می رود که سرعت تکامل مرحله تکنولوژی میانی سریعتر از دیگر
کشورها باشند.
مدل روند ( trajectory model) برای بخش ها
بیشتر از کشورها کار بوده تر می باشد. زیار همة بخش های در درون یک
اقتصاد، مسیر مشابه ای را طی نمی کنند. بخشهای پویا که تواناییهای
تکنولوژیکی را از طریق مرحله تکنولوژی بالغ اکتساب کرده اند، ممکن است این
توانایی را داشته باشند تا به مرحله تکنولوژی میانی از طریق تلاش های
R&D داخلی کافی دست یابند، سرعت تکامل تا حد زیادی به پیچیدگی
تکنولوژیهای درگیر و توانایی جذب بازیگران عمده در درون بخش بستگی دارد.
بخشهای با پویایی کمتر، متکی برنیروی کاراروان می باشند، و به کشورهایی ک
هزینه نیروی کار در آنجا پایین تر است منتقل می شوند.
استفاده از نیروی انسانی
ثانیاً برای شکاف تکنولوژی دانش محور تر
(more knowledge -intensire) شرکتهای کره ای نیروی انسانی بسیار مستعدی
را از خارج جذب کردند. دولت کره در رابطه با فرار مغزها در مرحله تکنولوژی
بالغ سیاست آسان گیرانه ای اتخاذ کرده بود. تا همان 1967،7/96 درصد از
دانشمندان کره ای و 7/87 درصد از مهندسان تحصیل کرده در خارج در آنجا،
عمدتاً آمریکا باقی ماندند (
Hentages,1975) ولی آنها برای پیشرفتهای بعدی کره به منابع اساسی شبکه فنی خارجی و مجموعه نیروی انسانی مستعد تبدیل شدند.
وقتی در دهه 1970 صنعتی سازی به سرعت
پیشرفت کرد، دولت کره تلاشهای نظامندی را برای برگرداندن مهندسان و
دانشمندان کره ای مستقر در خارج کشور انجام داد.ماهیت درگیری دولت بجای
اینکه تشویق ( prom,tional) واز طریق پیشنهاد حقوق و دستمزد بسیار جذاب
باشد، بسیار دستوری ( (directive) بود
( yoon,1992) برنامه دولتی بازگشت نخبگان
کاملاً موفق بود. همان طوریکه تعداد کمی از نخبگان مجدداً به کشورهای
پیشرفته بازگشتند. این برنامه برای بخش خصوصی یک الگو شد، و بخش خصوصی از
دهه 1980 و با اعتماد به نفس شروع به استخدام مهندسان و دانشمندان مستعد
نمود. داستانهای موفقیت پیشرفت کره در صنایع High-tech با جابجایی مهندسان و
دانشمندان کره ای - آمریکایی، که نقش مهمی در توسعه تکنولوژیهای جدید در
کره داشتند ، بسیار چشمگیر بود (kim,1997b,kim 1998) در سال 2002
Saxonina گزارش مشابه ای را در مورد چین، هند و تایوان ارائه کرد.
فعالیتهای R&D خصوصی
ثانیاً همزمان با افزایش فعالیتهایی در
جهت کسب تکنولوژیهای دانش محور از طریق مکانیزم های رسمی و جابجایی نیروی
انسانی مستعد، شرکتهای کره ای فعالیتهای R&D خود را جهت تقویت قدرت
چانه زنی نشان در انتقال تکنولوژی، تسریع یادگیری تکنولوژی کسب شده و تعدیل
وابستگی به تکنولوژی خارجی، افزایش دادند.جدول 2 نشان می دهد که سرمایه
گذاری بر روی R&D در سه دهه گذشته اندکی جهش داشته و از 6/28 میلیون
دلار آمریکا در سال 1971 به 7/4 میلیارد دلار درسال 1990 افزایش یافت و در
نهایت در سال 2000 مبلغ آن به 2/12 میلیارد دلار رسید. اگر چه نرخ رشد
اقتصادی کره یکی از سریع ترین نرخ های رشد جهان بوده است ولی هزینه های
R&D حتی سریع تر از تولید ناخالصی داخلی رشد کرده است. در طی همین
دوره، تحقیق و توسعه بعنوان درصدیاز GDP (R&D/GDP) از 32/0 درصد به
68/2 درصد افزایش یافت، و این رقم بیشتر از بیسیاری از کشورهای اروپای غربی
می باشد.
در نتیجه تغییرات ساختاری مهمی در سرمایه
گذاری R&D بوجود آمد. هنگامی که بخش خصوصی در مورد سرمایه گذاری بر روی
R&D علی رغم تشویق های دولت ضعیف عمل می کرد. دولت نقش عمده ای در
فعالیتهای R&D در این ماههای اولیه ایفا می کرد. اخیراً شرکتهای
داخلی نقش قابل توجهی در تلاش های R&D کشور متقبل شده اند و این امر
ناشی از دولایل می باشد: 1. پاسخ به افزایش رقابت بین المللی و 2. محیط
سیاست حمایتی از فعالیتهای R&D بخش خصوصی. برای مثال در سال1963 بخش
خصوصی تنها 2 درصد از کل هزینه های R&D ملی را برعهده داشت ولی این رقم
تا سال 1994 به پیش از 80 درصد افزایش یافته بود، که این رقم یکی از
بالاترین ارقام در میان کشورهای پیشرفته و NIES می باشد.
نرخ رشد R&D در جهان بالاترین می
باشد. برای مثال متوسط نرخ رشد سالانه، سرمایه گذاری R&D کوه به ازای
تولید ناخالث ( GDP) درسالهای 1991-1981 در کره بالاترین می باشد ( 2/24
درصد) این در حالی است که در همین دوره نرخ رشد سنگاپور 3/22 ، تایوان 8/15
، اسپانیا 4/11، و ژاپن 4/7 درصد بود. همچنین متوسط نرخ رشد سالانه
R&D کسب و کار به ازای GDP درکره در بالاترین حد بوده است (6/31درصد) ،
این در حالی است که این رقم در سنگاپور 8/23، در تایوان 5/16، در اسپانیا
14 و در ژاپن8/8 درصد بوده است ( DisT,19921) .
کره اییها علاوه بر اینکه R&D داخلی
خود را تقویت می کردند، شروع به جهانی سازی فعالیتهای R&D خود نیز
کردند. برای مثال شرکت الکترونیک LG شبکه ای از آزمایشگاههای تحقیقاتی در
توکیو، کالیفرینا،شیکاگو، داشتند، به دنبال فرصتهای برای توسعه همکاریهای
استراتژیک (straregic Alliances) باشرکتهای داخلی بودند، و پیشرفته ترین
محصولات را از طریق R&D پیشرفته توسعه می دادند. تکنولوژی LG در
sunnyvale نقش عمده ای در طراحی جدیدترین کامپیوترهای شخصی، ترمینال ها
نمایش ( Display terminal) در شیکاگو، بر تلوزیونهای با شفافیت بالا،
digital rcr و تجهیزات ارتباطات ار راه دور متمرکز بود. شرکتهای الکترونیک
سامسونگ، Daewoo و هیوندایی، به همین ترتیب دیده بانهای (outposts) تحقیق
و توسعه داده اند. سامسونگ دیده بانهای R&D در maryland, sanjoese و
Boston توکیو، sendai, osakai ذر ژاپن ، لندن، فرانکفورت و مسکو دارد.
هیوندایی نیز در sanjoese، فرانکفورت، سنگاپور و چین تایپ دارای دیده
بانهایی می باشد.
