کودهای شیمیایی
بخشهایی از متن:
مقدمه (کودهای شیمیایی)
از زمان های دیرین مصرف فضولات دامی بعنوان کود درکشت و زرع یک عمل
معمول و متداول بوده است درصد سال اخیر استفاده از املاح معدنی
وموادشیمیایی در تولیدات کشاورزی توسعه یافته تا اینکه امروزه این عمل از
ارکان اولیه واقتصادی کشت و زرع در اکثر خاک های دنیا می باشد . کودهای
تجاری[1] شامل مواد معدنی و آلی می باشد که در بازار قابل خریداری بوده و
جهت تولید محصول به خاک اضافه می شوند .
عناصر کودی
نباتاب حداقل 13 عنصر از عناصر لازم را از طریق خاک جذب می نماید. از
این گروه از مواد غذایی کلسیم ، منیزیم بیشتر بصورت آهک به اراضی فقیر از
این عناصر اضافه می شوند . گرچه معمولاً آهک را نمی توان یک ماده کودی
محسوب نمود ولیکن این نوع ترکیبات اثرات فوق العاده محسوسی روی تغذیه نبات
دارند . گوگرد در اکثر کودهای تجارتی بعنوان یک ماده فرعی یافت می شود .
کودهای تجارتی اکثراً شامل ترکیباتی از عناصر سه گانه فسفر و پتاس ( mpk)
می باشد که بطور رایج و معمول عرضه شده و در تولیدات کشاورزی مصرف می گردند
. بهمین علت این را عناصر کودی گویند . [2]
توازن غذایی
پیش از اینکه درباره انواع ترکیبات کودی بحث می شود اهمیت توازن غذایی
بایستی مورد تاکید قرار گیرد سه عنصر مودی ( ازت ، فسفر و پتاس ) درصورت
اضافه شدن در یگ نسبت مناسب اثبات متقابل و تشدید کننده روی یکدیگر و سایر
عناصر غذایی دارنده توازن غذایی یک عامل بسیار مهم در بازده اقتصادی و
عملکرد محصول نسبت به مصرف و استفاده از کودهای شیمیایی می باشد . مقدار
عناصر کودی اضافه شده بایستی مکمل میزان غذایی موجود در خاک بوده تا اینکه
مقادیر ازت ، فسفر و پتاس قابل جذاب نبات به یک حد نصاب مطلوب برسد از طرف
دیگر توازن مناسب بین سایر عناصر غذایی قابل جذب بایستی حفظ گردد . به طور
کلی توازن غذایی و حاصلخیزی خاک بایستی بنحوی برقرار شود که حداکثر محصول و
رشد عادی نبات میسر گردد .
درعمل فراهم نمودن شرایط ایده آل فوق کار دشواری میباشد . مقدار عناصر
قابل جذب موجود در خاک ثابت و مشخص نبوده و تابع نوسانات زمان و سال می
باشد . بعلاوه در تمام موارد نمی توان نوع فعل در نفعالاتیکه در نتیجه تماس
کود با خاک انجام می گیرد پیش بینی نمود . در اکثر شرایط وجود عناصری چون
کلسیم ، منیزیم ، منگنز ، آهن و آلومنیوم در خاک اثرات کود را تحت الشعاع
قرار می دهند .
انواع کودهای شیمیایی :
ترکیبات کودی را بر حسب عنصر مؤثر به سه گروه تقسیم بندی نمود : 1-
کودهای ازتی 2- کودهای فسفری 3- کودهای پتاسی ولیکن در تمام موارد یک گروه
منحصر را نمی توان مشخص نمود زیرا بعضی مواد کودی حامل بیش از یک عنصر
غذایی می باشند بعنوان مثال نیترات پتاسیم و فسفات آمونیوم را می توان نام
برد . اکنون خصوصیات هر یک از این گروههای سه گانه بطور اختصار بررسی می
گردد . ...
...
1- Commercial fertilizers
2- fertilizer elements
....
امروزه کودهای شیمیایی حامل ازت که به طور مصنوعی تهیه میشوند اهمیت
روزافزونی را به دست می آورند ودر آمریکا بیش از سه چهارم کودهای شیمیایی
مصرفی شامل این نوع مواد می باشد اکنون طریق تهیه کودهای ازتی بطور اجمالی
بررسی می گردد .
تهیه گاز و محلول آمونیاک
مهمترین مرحله در تولید مصنوعی کود ازتی تهیه گاز آمونیاک از عناصر
اولیه یعنی هیدروژن و ازت می باشد . این عمل طی واکنش زیر انجام می گیرد :
N2+H2 à2NH3
گاز آمونیاک یکی از مهمترین و ارزانترین ماده حامل ازت بوده و آن را می توان بعنوان ماده خام اولیه سایر ترکیبات ازتی محسوب نمود .
گاز آمونیاکی که طی واکنش فوق تولید می شود به سه طریق قابل مصرف می
باشد طریق اول تهیه آمونیاک مایع خشک تحت فشار می باشد . این ماده را می
توان مستقیماً بعنوان کود بکار برد و یا اینکه در تولید فسفات امونیوم و
کودهای مخلوط مصرف نمود. طریقه دوم حل نمودن گاز آمونیاک در آب و تهیه
محلول آمونیاک یاNH4OH می باشد این ترکیب را می توان به تنهایی
بعنوان کود آمونیاک مایع مصرف نمود و یا اینکه بیشتر بعنوان ماده حل کننده
برای سایر ترکیبات حامل ازت از جمله نیترات آمونیوم و اوره جهت تهیه
کودهای محلول ازتی بکار برد . در سالهای اخیر کودهای محلول ازتی مورد توجه
بیشتر فرار گرفته و قسمت عمده ای از کودهای تجارتی موجود در بازار را تشکیل
می دهند .
سومین و مهمترین مصرف گاز آمونیاک استفاده از این ماده جهت تولید مصنوعی سایر مواد کودی معدنی حامل ازت می باشد .
سولفات آمونیوم :
این ماده از ترکیب گاز آمونیاک با اسید سولفوریک تهیه می شود سولفات
آمونیوم از سالهای پیش یکی از مهمترین مواد حامل ازت بخصوص جهت تهیه کودهای
مخلوط بوده است این کود منبع ازتی ارزانتر نسبت به نیترات سدیم بوده ولکین
از کودهای منبع ازتی نسبت به نیترات سدیم بوده و لیکن از کودهای مایع
گرانتر می باشد . بعلت اثرات اسیدی زائی ، این کود در خاکهای بازی و آهکی و
یا خاکهای اسیدی آهک داده شده نتیجه بهتری می دهد . ...
...
کودهای آهکی[1] :
این کودها دارای اثرمضاعف بوده وبیشتربعنوان کود خاک مصرف می شود لیکن در جوار
آن کود گیاهی نیز می باشد.
تامین کلسیم ومنیزیم
آهک طبیعی (کربنات کلسیم ومضاعف) بعنوان مواد اولیه کودهای لآهکی است
که اغلب ازآبرفتهای دریائی شیمیایی وبیولوژیکی دوران های ژئولوژیکی قدیم
بوجود آمده ودرطی دوران زمین شناسی تا حدودی تغییریافته است .
کودهای آهکی امروزه تحت عناوین سنگ آهک ، گل سفید ( بیش از90 درصد
کربنات کلسیم ) آهک مارن(75-90 درصد کربنات کلسیم ) ، مارن (40-75
درصدکربنات کلسیم +رس+ماسه) ودولومیت ( Mgco3 . caco3 )
ازهم تفکیک می شوند . آهک بطورفراوان یافت می شود ومارن از ازمنه قدیم
برای بهبود بخشی خاک های اسیدی بکارمیرفته است. آهک طبیعی راازطریق آسیاب
کردن یا پختن آن ( یا کشتن آهک زنده ) آماده مصرف می نمایند.
ازکودهای آهکی دیگرآهک صنعتی ( آهک کوره،آهک زباله های صنعتی ) وکودهای
ازته وفسفات محتوی آهک میباشد. علاوه بر اینها کودهای فیزیولوژیکی قلیائی
دارای اثرآهک نیز میباشد.
سنگ گچ ( so4co – 2H2o ) وکلرورکلسیم ( cL2ca) کود آهکی نیستند لیکن کود کلسیمی میباشند.
کودهای آهکی کودهائی با اثر(خنثی کنندگی اسید) قلیائی هستند که ازکربناتهای طبیعی تهیه می شوند.
اثر و مصرف کودهای آهکی:
استعمال کودهای آهکی ازنظرافزایش PH دارای ارزش یکسانی بوده ووازنظرتامین مواد غذایی ، مقدارمنیزیم زیاد موجود درآنها مهم می باشد.
بیش ازهمه اختلافی بین کودهای آهکی ازنظرسرعت آنها وجود دارد. کودهای
آهکی کند اثر مانند مارن آهکی وآهک کوره ای که برای خاکهای سبک درمقابل
تغییر PH دارای قدرت تامپونی کمی هستند مناسب می باشد (تامین آهک این قبیل
خاکها با مقدارزیادی cao ممکن است باعث تجمع آهک مضر دربعضی از نقاط مزرعه
گردد ).
کودهای آهکی سریع الاثرمانند آهک زنده و مرده که برای خاکهای متوسط و
سنگین مناسب هستند زیرا نفوذ پذیری این کودها در ، این خاک ها خوب بوده
وبندرت خطرازدیاد آهک پیش می آید چون این خاکها دارای قدرت تامپونی خوبی
هستند.
میزان مصرف کود آهکی :
سالم سازی خاک با آهک ( ترمیم آهک ازدست رفته ) و همچنین میزان آهک مورد
نیاز از طریق آزمایش خاک تعیین می گردد. ارقام شاخص این استعمال این کود
در هر سه سال برای خاکهای سبک1-2 تن ca co3 در هر هکتار می باشد.
موقع استعمال کود آهکی در ساده ترین حال هنگام پائیز درخاکهای کشت شده
است. وبغیر از آهک زنده استعمال سایر کودهای آهکی دیگر نیز بصورت « سرک »
بر روی برگهای خشک امکان پذیر می باشد. ( مثلاً برای سیب زمینی ) قیمت این
کودها تقریباً 1/0 مارک آلمان برای هرکیلو cao است. ...
1- این قبیل کودها درخاک های اسیدی و درمناطق ازیک طرف برای خنثی نمودن یونهایH4
فراوان موجود دراین خاکها و برقراری واکنش مناسب و ازطرف دیگربه
منظورجبران کاتیون های قلیایی و قلیائی خاکی که شدیداً دراین خاکها مورد
آبشوئی قرارگرفته اند مصرف میشوند.
...
