پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت خدمات بهداشتی درمانی با عنوان
رابطه سبک رهبری مدیران با شاخص های عملکردی در بیمارستان های تأمین اجتماعی کرج
چکیده
زمینه:
یکی
از مهمترین وظایف مدیران که مربوط به نحوه رفتار با کارکنان و هدایت آنها
در انجام وظایف حرفه ای شان می-باشد وظیفه رهبری است. به علاوه سنجش شیوه
رهبری به جهت تأثیری که روی موفقیت راهبردهای حاکم بر سازمان دارد، بسیار
مهم است. این پژوهش به منظور تعیین سبک رهبری رؤسا و مدیران بیمارستانهای
تأمین اجتماعی شهرستان کرج و بررسی تأثیر آن سبک ها با شاخص های عملکردی
بیمارستانها در سال 1386 انجام یافته است.
مواد و روش ها:
پژوهش
حاضر از نوع مطالعات همبستگی بوده، جامعه پژوهش شامل تمامی مدیران، رؤسا و
کارکنان بیمارستان های تأمین اجتماعی منطقه کرج بوده است که 4 مدیر و 4
رئیس و 385 نفر از کارکنان آن به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این پژوهش
سبک رهبری رؤسا و مدیران از دیدگاه آن ها و از دیدگاه کارکنان و همچنین
ارتباط بین سبک های رهبری رؤسا و مدیران و شاخص های عملکردی بیمارستان مورد
بررسی قرار گرفت، داده های پژوهش با استفاده از دو پرسشنامه و یک فرم
اطلاعاتی جمع آوری شد. در تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی مانند
میانگین و انحراف معیار و برای سنجش ارتباط بین متغیرها از آزمون کای دو
استفاده به عمل آمد.
یافته ها:
در
بین سبک های رهبری، بیشترین سبک رهبری مدیران و رؤسا از دیدگاه کارکنان
سبک رهبری مشاوره ای بود (73 درصد برای مدیران و 71 درصد برای رؤسا) و
کمترین سبک رهبری، سبک رهبری استبدادی بود (1 درصد برای مدیران و 005/0
درصد برای رؤسا) همچنین بیشترین سبک رهبری مدیران و روسا از دیدگاه خود آن
ها نیز مشاوره ای بود (100 درصد برای مدیران و 75 درصد برای رؤسا) و کمترین
سبک رهبری برای رؤسا، سبک رهبری مشارکتی بود (25 درصد) و همچنین بین وضعیت
تأهل و میزان تحصیلات کارکنان با سبک رهبری مدیران و رؤسا رابطه معنی دار
وجود دارد که میزان P-Value آن به نرنیب ( 002/0 و 001/0 می باشد) و در بین
شاخص ها نیز سک رهبری رؤسا و مدیران از دیدگاه خود آن ها با میانگین طول
اقامت رابطه معنی دار وجود داشت که به ترتیب P-Value آن برابر ( 04/0 و
07/0 درصد می باشد). و از این دیدگاه کارکنان نیز رابطه معنی داری بین سبک
رهبری رؤسا و میانگین طول اقامت و شاخص درصد فوت شدگان به بستری شدگان
ارتباط معنی دار وجود داشت که این رابطه به ترتیب برابر (05/0 و 09/0 درصد
می باشد) و در خصوص مدیران نیز ربطه معنی داری بین سبک رهبری با میانگین
طول اقامت، شاخص درصد فوت شدگان به بستری شدگان و میزان مرگ و میر خام وجود
داشت که P-Value آن به ترتیب برابر (08/0 و 07/0 درصد، 09/0 درصد می
باشد).
نتیجه گیری:
با
توجه به اینکه از بین ده شاخص موجود در این پژوهش فقط در مورد میانگین طول
اقامت و سبک رهبری رؤسا و مدیران از دیدگاه خود آن ها رابطه معنی دار وجود
دارد و در بقیه موارد رابطه معنی دار یافت نشد و همچنین از دیدگاه کارکنان
نیز فقط در مورد دو شاخص و سبک رهبری رؤسا و سه شاخص با سبک رهبری مدیران
رابطه معنی دار وجود داشت و در بقیه موارد رابطه معنی داری یافت نشد. می
توان نتیجه گرفت که در حال حاضر عواملی چون کارکنان مجرب و آموزش دیده و
تجهیزات پیشرفته، قوانین ضابطه مند بیمارستانی بیش از موضوعات یاد شده بر
شاخص های عملکردی تأثیر دارند و با استفاده از آن ها می توان موجب بهبود
شاخص های عملکردی در آینده شد.
کلمات کلیدی:
مدیر و مدیریت
سبک رهبری
رهبری مدیران
شاخص های عملکردی
خدمات بهداشتی درمانی
بیمارستان های تأمین اجتماعی
پیشگفتار:
در
عصری زندگی می کنیم که سازمانهای مختلف با تشکیلات کوچک و بزرگ پیرامونمان
را فرا گرفته اند و قسمت اعظم احتیاجات و نیازهای گوناگون بشری را
سازمانهای دولتی و خصوصی تأمین می کنند به گونه ای که انسان امروزه از بدو
تولد تا مرگ با سازمانها سرو کار دارد و در نتیجه ماهیت اداره سازمانهای
تاثیر مستقیمی بر زندگی اجتماعی انسانهای آن جامعه دارد. سازمانهای کارا و
اثربخش علاوه بر اینکه به اهداف از پیش تعیین شده خود دست می یابند به
سلامت و شادابی جوامع خود نیز کمک می کنند. در رابطه با اثربخشی سازمان سخن
فراوان است و عوامل متعددی را می توان به آن مرتبط دانست ولی قدر مسلم
عامل مدیریت و نحوه رهبری آنها به عنوان یک عامل کلیدی مطرح است چرا که
مدیران سکان داران سازمانند که وظیفه خطیر هدایت سازمان را در امواج متلاطم
محیطی به عهده دارند. بدیهی است گروهها و سازمانهایی که از رهبری مطلوبی
برخوردارند موفق و گروههای تحت رهبری ضعیف، ناموفق اند.
هر
چند به درستی معلوم نیست موفقیت و شکست سازمان تا چه اندازه ناشی از
توانایی های رهبری و تا چه اندازه ناشی از عوامل متعدد دیگر است ولی
معمولاً رهبر را مسئول موفقیت و شکست گروه یا سازمان می دانیم. دراین رابطه
فیدلر می-گوید: «با وجود اینکه معتقدیم سلامت اقتصاد کشور، موفقیت
سازمانها و حیات موسسات تا حدود زیادی بستگی به نوع رهبری آنها دارد،
درباره عواملی که موجب اثر بخشی رهبری می گردند تقریباً چیزی نمی دانیم
(خلیلی، 1372، ص15).
یکی
از اولویت های مطرح در برنامه سوم توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور،
بهبود و توسعه شاخص های مدیریتی در بخش بهداشت و درمان است. از مراکزی که
در کانون توجه و اولویت های توسعه بخش بهداشت و درمان قرار دارد و از اهمیت
ویژه ای برخوردار می باشد بیمارستانها هستند. بیمارستانها با تأمین
درمانهای تخصصی بیماران نقش مهمی را در اعاده سلامتی و رضایت بیماران ایفای
می نمایند (پزشکیان، 1381، ص10 ).
بیمارستانها
در صورتی می توانند به اهداف خود نائل شوند که سیستم مدیریتی صحیحی بر
آنها حکمفرما باشد تا در سایه این مدیریت علمی و صحیح، همه بخشهای
بیمارستان بتوانند به صورت سیستمی منظم در همکاری با یکدیگر کار کرده و
موجبات رضایت بیماران و بازیابی سریع سلامتی آنها گردند. با مطالعه در
ساختار مدیریتی بیمارستانهای کشورمان در می یابیم که هم اکنون بیمارستانها
با مشکلات عدیده ای از جمله تداخل وظایف بین مسئولین مختلف بیمارستان، عدم
وجود همکاری و هماهنگی لازم بین مدیر و رئیس بیمارستان، نبود اختیارات و
امتیازات لازم برای مدیر بیمارستان، عدم وجود نظارت کافی بر واحدهای زیر
مجموعه از سوی رئیس بیمارستان در امور کاملاً تخصصی، عدم وجود هیأتی از
متخصصین علوم اداری و مدیریت، درگیر بودن رئیس بیمارستان در امور کاملاً
تخصصی، عدم استفاده از دانش آموختگان رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
در پست مدیر بیمارستان، فقدان نظام مشارکتی در مدیریت، فقدان مشارکت
کارکنان در فرایند تصمیم گیری، فقدان نگرش سیستمی در ارزیابی و پایش خدمات و
فقدان معیارهای ارزیابی در کارایی و اثربخشی مواجه هستند که نهایتاً
مجموعه ای از مسائل یاد شده فوق موجبات عدم کارایی و اثربخشی بیمارستانها
را فراهم ساخته است (صدر و سالاریان، 1382، ص14).
پژوهشگر
با انجام این پژوهش به دنبال آن است که یکی از مهمترین اجزاء مدیریتی یعنی
رابطه سبک رهبری مدیران و روسای بیمارستانها را با شاخصهای عملکردی مورد
بررسی قرار داده و اثر بخش ترین سبک رهبری را که موجب بهبود شاخصهای
عملکردی میگردد ارائه دهد و ایفا گر نقشی کوچک در این زمینه باشد، به این
امید که پژوهشگران بعدی با مطالعه بیشتر در این زمینه و جنبه های دیگر
مدیریتی این سازمانها به نیل این هدف کمک نماید تا در نهایت بتوان شاهد
اصلاحات اساسی در بخش بهداشت و درمان کشور بویژه اداره امور بیمارستانها
بود.
فهرست مطالب
چکیده 1
هدف: 1
مواد و روش ها: 1
نتیجه گیری: 2
پیشگفتار: 3
فصل اول:معرفی پژوهش 5
مقدمه: 6
ب- اهمیت پژوهش 8
پ- وجوه تمایز پژوهش 9
ت- اهداف پژوهش 10
1- اهداف کلی 10
2- اهداف اختصاصی (ویژه) 10
3- هدف کاربردی 10
ث- سوالات پژوهش 11
ج- فرضیات پژوهش 11
چ- نوع پژوهش 12
ح- دامنه پژوهش 12
1- از نظر زمینه علمی 12
2- از نظر جغرافیایی (مکانی) 12
3- از نظر زمانی 12
خ- محدودیت پژوهش 12
د- امکانات پژوهش 13
ذ- مفاهیم و واژهها 13
1- مدیریت 13
تعریف نظری: 13
تعریف عملی: 13
2-رهبری 14
تعریف نظری: 14
تعریف عملی: 14
3- سبکهای رهبری 14
تعریف نظری: 14
تعریف عملی: 14
4- شاخص 15
تعریف نظری: 15
تعریف عملی: 15
5- شاخصهای بیمارستانی 16
تعریف نظری: 16
تعریف عملی: 16
نسبت یا ضریب اشغال تخت (Inpatient Bed Occupuncy Ratio) 16
فاصله چرخش یا عملکرد تخت (Bed Turnover Interval) 16
نسبت عملکرد تخت (میزان فعالیت یا چرخش اشغال تخت (Bed Turnover Rate) 16
میانگین طول اقامت بیمار (Mean Duration of Stay) 17
نسبت پذیرش بیمار برای هر تخت (ثابت و فعال) 17
میزان ترخیص بیمار نسبت به تخت (ثابت یا فعال) 17
تعداد کل تخت روز اشغالی (Bed Occupancy Day) 17
نسبت تخت فعال به تخت ثابت 17
میزان مرگ و میر خام(Gross Death Rate) 17
شاخص درصد فوت به بستری شدن 17
ملاحظات اخلاقی 17
مقدمه: 20
1- مروری بر پژوهشهای مربوط به موضوع در داخل کشور 20
2- مروری بر پژوهشهای مربوط با موضوع در خارج از کشور 20
3- مهارتهای رهبری 22
4- نگرشهای مختلف در مطالعات رهبری: 23
4-1- نگرش سنتی (traditional Approach) 23
4-2- نگرش رفتاری (Behavioral App) 25
4-3- نگرش موقعیتی یا اقتضایی (Situational or contingeney App) 26
4-3-1- تئوری وضعیتی: 26
4-3-2- مدل مشارکت در تقسیم یا تئوری اقتضایی وروم ویتون: 26
4-3-3- تئوری مسیر- هدف: 27
4-3-4-تئوری اقتضایی فیدلر: 27
5- تئوریهای اقتضایی در رهبری 27
6- دیدگاههای معاصر در مورد رهبری 28
6-1- رهبری فرمند: 28
6-2- رهبری تبدیلی: 29
6-3- رهبری تبادلی: 29
6-4- رهبری نمادی: 30
7- تاریخچه بهداشت و درمان: 30
10- سبکهای رهبری 32
11- انواع سبکهای رهبری: 32
14- بیمارستان و شاخصهای بیمارستانی 45
15- مدیریت بیمارستان 46
16- آمار بیمارستانی: 47
1- نسبت با ضریب اشغال تخت (Inpatient Bed occupuncy Ratio) 53
2- فاصله چرخش یا عملکرد تحت (Bed Turnover Interval) 53
3- نسبت عملکرد تخت (میزان فعالیت یا چرخش اشغال تخت (Bed Turnover Rate) 54
4- میانگین طول اقامت بیمار (Mean Duration of stay) 55
5- نسبت پذیرش بیمار برای هر تخت (ثابت و فعال) 55
6- میزان ترخیص بیمار نسبت به تخت (ثابت یا فعال) 56
7- تعداد کل تخت روز اشغالی(Bed occupancy Day) 56
10- شاخص درصد فوت به بستری 58
ب- مروری بر مطالعات مرتبط 59
1- مطالعات انجام شده در داخل کشور 59
2- مطالعات انجام شده در خارج از کشور 71
مقدمه: 82
الف- نوع پژوهش 82
ب- محیط پژوهش 82
پ- جامعه پژوهش 83
ت- نمونه پژوهش 83
ج- اعتبار علمی 86
ح- روش گردآوری دادهها 86
خ- روش تحلیل دادهها 86
د- روشهای آماری مورد استفاده در این پژوهش 87
1- آمار توصیفی 87
2- آمار تحلیلی 88
فصل چهارم یافته های پژوهش بحث و نتیجه گیری 76
مقدمه: 77
جدول (1-4 ) آمار فعالیت بیمارستان های تأمین اجتماعی منطقه کرج در سال 1385 به تفکیک بیمارستان 80
جدول (2 – 4 ) فراوانی سبک های رهبری رؤسا و مدیران از دیدگاه کل کارکنان در بیمارستان های مورد مطالعه 81
جدول (3-4 ) فراوانی سبک های رهبری رؤسا و مدیران از دیدگاه کارکنان به تفکیک بیمارستان های مورد مطالعه 82
جدول (4-4 ) رابطه بین سبک رهبری مدیران و جنسیت کارکنان در بیمارستان های مورد مطالعه 83
جدول (9-4) رابطه بین سبک رهبری رؤسا و میزان تحصیلات کارکنان در بیمارستان های مورد مطالعه 88
ب – بحث و نتیجه گیری 94
فصل پنجم:خلاصه پژوهش 102
مقدمه: 103
الف – خلاصه پژوهش: 103
رابطه بین سبک های رهبری رؤسای بیمارستان ها با شاخص های عملکردی: 106
رابطه بین سبک رهبری مدیران بیمارستان ها با شاخص های عملکردی: 107
رابطه شاخص های عملکردی بیمارستان ها و امتیاز سبک رهبری مدیران از دیدگاه کارکنان: 109
نتایج مربوط به بررسی ارتباط بین سبک رهبری رؤسا و شاخص های عملکردی بیمارستان: 110
نتایج مربوط به بررسی ارتباط بین سبک های رهبری رؤسا از دیدگاه کارکنان و شاخص های عملکردی بیمارستان: 111
ب – پیشنهادات پژوهشگر 112
پرسشنامه 1 (فرم اطلاعاتی) 114
منابع 119
